Theo nghiên cứu của Công ty Cổ phần Ô tô Trường Hải (Thaco) thị trường ô tô Việt Nam thời gian qua là thị trường xe lắp ráp trong nước (CKD). Nếu doanh nghiệp (DN) nào đầu tư và làm tốt CKD cũng như các vấn đề khác nữa bao gồm: phân phối, dịch vụ thì gần như đang chiếm lĩnh thị trường.

Thaco bắt đầu tham gia sản xuất ô tô từ năm 2004 với chiến lược phát triển từ xe tải, xe bus sau đó là xe con. Thaco cũng thực hiện quy trình làm từ thấp đến cao với chiến lược CKD, đến nay 90% sản phẩm bán ra là CKD. Nhờ vậy mà hiện nay xe bus của Thaco chiếm 60% thị phần, xe tải chiếm 40%, đặc biệt là xe con, mặc dù mới tham gia từ năm 2008 nhưng cũng chiếm đến trên 30% thị phần. Điều đó cho thấy, nếu ai làm tốt thị trường CKD, làm tốt chiến lược và đúng chính sách, định hướng của Chính phủ đề ra thì sẽ thắng lợi. Đến thời điểm này, có thể nói Thaco là một DN thành công khi thực hiện nghiêm túc theo đúng chiến lược, định hướng, tạo uy tín trong bối cảnh kinh tế thị trường còn nhiều khó khăn.

Vậy đến 2018 thị trường chuyển đổi thế nào? Chúng ta thấy rằng, khi thuế suất về bằng 0, nếu tình hình chính sách thuế không có gì thay đổi thì giá xe sẽ rẻ hơn. Nhưng giá xe sẽ rẻ hơn bao nhiêu? Thaco không tính trên giá xe nhập về mà tính trên giá thành của một đơn vị sản xuất ô tô cầm trịch ở VN đó là Toyota. Cấu trúc giá xe của Toyota là gì? Hầu hết linh kiện họ nhập khẩu từ Asean, thuế chỉ có 5%. Nếu năm 2018 thuế về bằng 0 thì lúc đó khi nhập xe về họ sẽ giảm được 5% tiền thuế NK linh kiện và phí lắp ráp.

Có thể thấy rằng, nếu trong trường hợp sản lượng tăng lên, chắc chắn chi phí sản xuất, chi phí phân phối, chi phí bán lẻ sẽ phải giảm và chúng tôi đưa ra chiến lược từ nay đến năm 2018 muốn tham gia vào thị trường thì phải giảm giá thành so với giá thành hiện nay là xuống 15-20% ở tất cả các khâu từ sản xuất, phân phối, bán lẻ ...

Phải nói rằng muốn làm được ô tô phải có thị trường, có sản lượng, có thị phần. Vì chúng ta bắt đầu bước vào ngành sản xuất ô tô là sản phẩm rất cao cấp, tập trung rất nhiều ngành nghề, trong đó sản lượng rất quan trọng. Tại sao Toyota thành công làm CKD tốt, tại sao Thaco thành công làm CKD tốt là nhờ Công ty có được thị phần lớn. Khi làm chiến lược thì đều dựa trên dự đoán thị trường. Có thể nói, 20 năm qua chiến lược thị trường của VN chúng ta mặc dù nói 90 triệu dân là tiềm năng, nhưng dung lượng thị trường của chúng ta thấp và thậm chí chúng ta cũng phải xác định mục tiêu kinh tế của Việt Nam phát triển trong thời gian qua tất yếu phải có những khó khăn nhất định về hạ tầng, về nhập siêu... Hiện nay kinh tế phát triển trở lại, tỷ giá ổn định, hạ tầng tốt hơn, nhưng thị trường vẫn có rủi ro đó là nhập siêu. Nếu nhập siêu lớn quá thì Chính phủ bắt buộc phải điều tiết bằng chính sách thuế. Với chiến lược đề ra, dung lượng thị trường đạt 300.000 xe vào năm 2020 là điều có thể làm được, bởi với con số 90 triệu dân sẽ là điểm đến đầu tư của nhiều hãng xe lớn trên thế giới, việc thu hút đầu tư là rất khả quan, tuy nhiên còn phụ thuộc vào kinh tế Việt Nam khi đó sẽ thế nào. Vì rất nhiều nhà đầu tư e sợ nền kinh tế VN phát triển chưa lớn. Vậy, khi mà kinh tế VN chưa đủ lớn thì ta cần phải có những chính sách ưu đãi để bù đắp cho đầu tư lớn. Các chính sách ưu đãi dựa trên dung lượng thị trường và nền kinh tế cùng với quy mô đầu tư.

Cụ thể đến năm 2018 thuế suất bằng 0, thuế nhập khẩu bằng 0, thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) cũng giảm. Nếu chúng ta muốn duy trì hoạt động sản xuất ô tô tại Việt Nam thì chúng ta phải có thuế suất CKD phù hợp với các DN sản xuất trong nước. Với các dự án sản xuất lớn, để tỷ lệ nội địa hóa cao, đồng thời có thể xuất khẩu được sản phẩm theo tỷ lệ như chiến lược đã đề ra thì chúng ta phải có những ưu đãi. Nền công nghiệp ô tô đối với đất nước ta rất quan trọng vì từ công nghiệp ô tô ta có thể làm các ngành công nghiệp khác. Nếu Việt Nam không có những chiến lược, chính sách nhất định để nuôi dưỡng, tạo điều kiện để có những dự án lớn thì mãi mãi chúng ta không mở rộng được thị trường.

Về thuế suất: Trong thời gian tới đề nghị Chính phủ, Bộ Công Thương, Bộ Tài chính xem xét, đánh giá lại thực trạng và năng lực phát triển của các doanh nghiệp sản xuất trong nước một cách nghiêm túc. Nếu các DN đó cần các hỗ trợ nhất định thì cũng phải làm các dự án rõ ràng, lúc đó cũng nên có hỗ trợ trong một giai đoạn nhất định. Các DN đang rất lo lắng vì chiến lược thì đã được Chính phủ phê duyệt từ tháng 7/2014 nhưng đến nay vẫn chưa có định hướng chính sách cụ thể để có định hướng cho DN triển khai chiến lược. Khi hội nhập, các nước đều không mở toang cửa mà sẽ có những chính sách bảo hộ, phòng vệ; trong khi Việt Nam không hề có.

Vì vậy, đề xuất Bộ Tài chính xem lại thuế suất, thuế TTĐB. Thuế suất có thể bằng nhau từ xe nhập khẩu (NK) nguyên chiếc và xe lắp ráp trong nước, nhưng thiết nghĩ vẫn có thể có những ưu đãi đối với các dự án lớn mà mang lại hiệu quả kinh tế lâu dài cho đất nước. Nhưng cách tính thuế TTĐB cho xe nguyên chiếc NK có nhiều lỗ hổng và chưa đúng với khung. Ví dụ, xe lắp ráp hiện nay, thuế TTĐB đang tính trên giá xuất xưởng, tức là bao gồm phí sản xuất, lợi nhuận. Trong khi đó, thuế TTĐB của xe NK nguyên chiếc tính trên giá xe nhập về, tức là chưa bao gồm phí Maketing, chưa có lợi nhuận của người bán hàng. Nên chăng, thuế TTĐB nên tính trên giá bán buôn của nhà NK, nếu làm được điều này sẽ hạn chế được gian lận thương mại.

Có hai điều cần quan tâm là xác định có xem xét giảm thuế NK linh kiện; xem xét lại cách tính thuế TTĐB đối với xe NK nguyên chiếc, xe CKD.

Mong muốn xã hội, đặc biệt là giới truyền thông đừng kỳ vọng quá lớn, quá cao so với cái ta muốn. Chúng ta không thể so sánh con nhà nghèo ở quê với con nhà tỷ phú ở Mỹ.

Thái Lan, Indonesia phát triển ngành công nghiệp ô tô từ những năm 1970, trong khi Việt Nam mới thực sự làm từ năm 2004 với xuất phát điểm về nền kinh tế, hạ tầng, thu nhập...  đều thấp so với các nước trong khu vực. Đã đến thời điểm, chúng ta có thể hi vọng về tiềm năng phát triển ngành công nghiệp ô tô lớn hơn, khả thi hơn. Chính phủ đã rất quan tâm để rồi cuối cùng xây dựng chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô với kỳ vọng trong thời gian tới, nền kinh tế khá hơn, các DN trong nước và nước ngoài phát triển thì hy vọng chúng ta sẽ phát triển tốt hơn và hình thành nền công nghiệp ô tô phát triển.

PV