A-mi-ăng trắng có độc?

A-mi-ăng là tên thương mại dùng chung cho các loại sợi khoáng. Sợi a-mi-ăng được chia thành hai nhóm chính: xanh - nâu và trắng. Theo nghiên cứu của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KHCN&MT) của Quốc hội (QH), trong khi loại xanh - nâu có chu kỳ bán tiêu hủy chậm, gây các khối u khi lọt vào phổi và phát tác thành ung thư hoặc các bệnh về phổi sau 10-20 năm, thì loại trắng sẽ bị đào thải khỏi phổi từ 0,3-11 ngày hoặc bị phân hủy bởi môi trường a-xít trong cơ thể.

Chính vì lý do này, a-mi-ăng với những tính năng vượt trội như độ bền cơ học, tính đàn hồi cao, chịu ma sát tốt, chống cháy, cách điện, cản khuẩn... đã trở thành nguyên liệu xây dựng đầu vào hữu ích cho hơn 3.000 loại sản phẩm, trong đó rộng rãi nhất là các sản phẩm fibro xi-măng và tiêu biểu là tấm lợp sóng a-mi-ăng xi-măng, vật liệu cách điện, dùng trong ngành công nghiệp ô-tô, hàng không, dầu mỏ, v.v...

Thống kê của Ủy ban KHCN&MT của QH cho biết, hiện có 57 quốc gia cấm sử dụng các loại sợi a-mi-ăng, 147 quốc gia và vùng lãnh thổ cho phép sử dụng a-mi-ăng trắng, các sản phẩm chứa a-mi-ăng trắng, trong đó có nhiều nước phát triển như Mỹ, Canada, LB Nga... Đáng chú ý, tại ASEAN chưa có nước nào cấm. Có một trường hợp đặc biệt là Singapore từng cấm a-mi-ăng, nhưng đã rút lệnh cấm vào năm 2010.

Thế nhưng, liệu a-mi-ăng trắng có hoàn toàn vô hại như nhiều nghiên cứu đã thống kê? Tại Hội nghị “Việc sử dụng a-mi-ăng trắng tại Việt Nam và thế giới”, do Ủy ban KHCN&MT của QH và Ủy ban Về các vấn đề xã hội của QH phối hợp tổ chức hôm nay 28-7 tại Hà Nội, PGS.TS Bùi Thị An, đại biểu QH khóa XIII, Viện trưởng Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng, đã thẳng thắn nêu ý kiến: A-mi-ăng đáng lẽ phải được cấm từ lâu, bởi các tác động tiêu cực đến sức khỏe của các sản phẩm liên quan đã được một số nước phát triển nghiên cứu và công bố kết quả rõ ràng.

“Nhiều nước phát triển đã ghi rõ trên các sản phẩm chứa sợi a-mi-ăng trắng là độc hại, nhưng không hiểu sao ở Việt Nam lại không ghi? Thật lạ lùng là những quốc gia ủng hộ Việt Nam nhập khẩu các sản phẩm này đều là ‘đại gia’ trong ngành công nghiệp sản xuất, xuất khẩu a-mi-ăng trắng trên thế giới”, PGS.TS Bùi Thị An đặt vấn đề.

“Cách đây khoảng 15-20 năm, khối lượng sản phẩm chứa sợi a-mi-ăng tại Mỹ lên tới mấy trăm nghìn tấn, nhưng hiện nay đã thu hẹp chỉ còn sử dụng chủ yếu trong công nghiệp quốc phòng. Không những vậy, nếu để xảy ra vấn đề ảnh hưởng môi trường quốc gia, các doanh nghiệp sản xuất a-mi-ăng cũng như các sản phẩm liên quan sẽ bị phạt vô cùng nặng”, bà An nói.

Đồng quan điểm với ý kiến của PGS.TS Bùi Thị An, Ông Ngọ Duy Hiểu, Trưởng Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam) khẳng định: nhiều nghiên cứu đã chứng minh tác hại gây ung thư của a-mi-ăng trắng.

“Năm nghìn lao động bị ảnh hưởng, nếu tính trên tổng số 55 triệu lao động thì không phải con số lớn. Nếu có chuyển đổi, họ cũng không bị mất việc làm, mà còn có cơ hội lao động trong môi trường an toàn hơn, bền vững hơn. Người tiêu dùng nếu phải bỏ tiền thay thế vật liệu mới thì cũng không còn phải lo lắng về chi phí y tế sau này. Chúng ta không thể để người công nhân ốm đau, mắc bệnh tật từ môi trường làm việc, càng không thể để hàng triệu người dân có nguy cơ mắc ung thư trong chính ngôi nhà của mình”, ông Hiểu lo ngại.

Doanh nghiệp “kêu trời”

Tại Việt Nam, a-mi-ăng trắng được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp ứng dụng. Thực tế cho thấy, ngành tấm lợp fibro xi-măng đáp ứng khoảng 62% nhu cầu tấm lợp hằng năm phục vụ người dân thu nhập thấp, góp phần hiệu quả vào các chương trình xóa đói giảm nghèo của Chính phủ, điển hình như Chương trình 135, Chương trình xây dựng Nông thôn mới, Chương trình thực hiện Quyết định 167... đồng thời, sử dụng rộng rãi trong xây nhà tạm nhằm khắc phục hậu quả thiên tai.

Theo thống kê, ở Việt Nam, sản phẩm chứa sợi a-mi-ăng trắng đã được sử dụng hơn 100 năm. Ngành sản xuất tấm lợp fibro xi-măng của nước ta hiện có 39 cơ sở với 52 dây chuyền, tổng công suất thiết kế 104 triệu m2/năm (chiếm 40-42% thị phần). Từ năm 2002, đã có một số nhà máy thử nghiệm dây chuyền công nghệ không a-mi-ăng, tuy nhiên sản phẩm có tuổi thọ, hiệu quả sử dụng thấp hơn và giá thành cao hơn.