Theo thống kê của Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam, chỉ trong vài năm gần đây, các trung tâm mua sắm (TTMS) ở Việt Nam mọc lên ngày càng nhiều và quy mô ngày càng lớn. Tuy nhiên, theo tiêu chuẩn quốc tế thì TTMS ở Việt Nam đại đa số ở dạng vừa và nhỏ.

Hoạt động kinh doanh của hầu hết các TTMS ở Việt Nam là không hiệu quả, phần lớn vẫn phải chịu cảnh thua lỗ, gian hàng ảm đạm, khách đến xem hàng là chủ yếu chứ không có nhu cầu mua sắm…

Trung tâm mua sắm có hết thời?

Bà Đinh Thị Mỹ Loan, Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam, chỉ ra nhiều trung tâm lớn, vốn đầu tư cao, có vị trí đắc địa, đã phải tạm ngừng hoạt động hay thậm chí là đóng cửa như Hàng Da, Galleria, Grand Plaza, Tràng Tiền Plaza….

Vì vậy, theo bà Loan, các TTMS chưa thành công là do tâm lý của người Việt vẫn thích những loại hình bán lẻ theo kiểu “chợ truyền thống” nên việc kinh doanh các mặt hàng cao cấp/xa xỉ ở các TTMS thực tế chỉ dành cho một số ít người tiêu dùng. Cùng với đó là ảnh hưởng của suy thoái và khủng hoảng kinh tế (kéo dài từ 2008 đến nay) đến sức mua bình quân của người tiêu dùng, tạo nên tâm lý “thắt chặt” hầu bao.

Nguồn cung mặt bằng bán lẻ phong phú hơn nhưng giá thuê vẫn ở mức cao khiến nhiều DN bán lẻ không thể tiếp cận. TTMS và bán hàng trực tuyến phát triển nhanh, cạnh tranh trực tiếp với TTMS và các định dạng khác. Một phần nguyên nhân nữa là nhiều TTMS chưa có chiến lược marketing thu hút khách hàng và quảng bá hình ảnh…

“Khó khăn, thất bại của một số TTMS trên thế giới cũng như ở Việt Nam dẫn đến một câu hỏi lớn là liệu TTMS đã hết thời? Câu trả lời là không nhưng TTMS cần phải chuyển mình để đáp ứng yêu cầu của thời đại”, bà Loan khẳng định.

Bên cạnh đó, theo quy hoạch của Nhà nước, đến năm 2020 cả nước có khoảng 1.200-1.300 siêu thị; 180 trung tâm thương mại (TTTM) và 157 TTMS… Tuy nhiên, hiện tại, đến cuối năm 2013, cả nước mới có 724 siêu thị và 132 TTTM các loại. Điều này cho thấy tiềm năng thị trường là rất lớn và cuộc chạy đua chiếm lĩnh thị phần sẽ rất khốc liệt.

Việt Nam là một thị trường tiềm năng với 90 triệu dân, lực lượng lao động trẻ chiếm đa số và thu nhập bình quân đầu người ngày càng tăng nên thị trường bán lẻ Việt Nam đang được xem là mảnh đất màu mỡ trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài.

Những cái tên mới gia nhập thị trường cùng nhiều thương vụ mua bán, sáp nhập thời gian gần đây hứa hẹn một cuộc đua khốc liệt, nơi mà khối ngoại có nhiều ưu thế và khối nội sẽ phải nỗ lực nhiều hơn để chiếm lĩnh thị phần. Đầu năm 2015, sau nhiều tháng tìm hiểu, Aeon và Fivimart đã chính thức “kết hôn” với việc Aeon sở hữu 30% cổ phần của Fivimart. Cái tên Fivimart không còn đứng một mình. Một loạt siêu thị của CTCP Nhất Nam – đơn vị sở hữu chuỗi siêu thị Fivimart – đã đổi tên thành Aeon – Fivimart.

Đừng sáp nhập bằng mọi giá

Nói về mối “lương duyên” này sau gần 1 năm hợp tác, bà Vũ Thị Hậu, Phó Tổng giám đốc công ty CP Nhất Nam, khẳng định, đây là hướng đi đúng đắn của Fivimaxt. Bà Hậu cho biết sau 1 năm liên kết với Aeon, Fivimart đã phát triển và lớn hơn nhiều, cả về hình thức và nội dung. Đội ngũ cán bộ nhân viên của Fivimart cũng đã chuyên nghiệp hơn trong công tác phục vụ khách hàng.

“Nếu không có những yếu tố nước ngoài vào với bán lẻ trong nước thì những cái yếu của bán lẻ trong nước sẽ không được khắc phục mà ngày càng tệ hơn. Nếu không được củng cố, nâng chất thì sẽ tụt hậu và không phát triển được. Vì vậy, hướng đi của chúng tôi là đúng”, bà Hậu khẳng định.

Ông Vaughan Ryan, Giám đốc điều hành Nielsen Việt Nam, cũng cho rằng việc các nhà bán lẻ sẽ tập trung tham gia thị trường Việt Nam là điều không tránh khỏi vì thị trường bán lẻ Việt Nam còn quá tiềm năng, mức đóng góp của các kênh bán lẻ hiện đại vẫn còn thấp so với các nước trong khu vực. “Đã qua rồi thời đại cá lớn nuốt cá bé, đây là lúc con cá nào nhanh hơn sẽ nuốt trọn những con cá chậm chạp”, đại diện Nielsen Việt Nam ví von.

Lí giải điều này, ông Vaughan Ryan cho rằng “M&A không là một thách thức hay hiểm họa đối với nhà bán lẻ trong nước, mà đó là cơ hội để học hỏi kinh nghiệm quản lí của các nhà bán lẻ nước ngoài, từ đó phát triển hơn nữa”.

Tuy nhiên, khi được hỏi về sự quan ngại đối với các nhà đầu tư ngoại đang nhảy vào lĩnh vực bán lẻ, ông Vaughan Ryan đánh giá rằng: “Đối thủ đáng gờm với các nhà bán lẻ Việt Nam chính là những bán lẻ ở các nước trong khu vực như Central, Berli Jucker (Thái Lan) chứ không hẳn là các nhà bán lẻ đến từ các thị trường phát triển như Walmart ”.

Ông Vaughan Ryan cũng khẳng định vấn đề liên doanh, liên kết giữa các nhà bán lẻ trong nước với nước ngoài là hợp lí. Đối với các nhà bán lẻ ngoại, khi tham gia thị trường mới, cách tốt nhất cho họ thâm nhập, khai thác thị trường một cách nhanh nhất là hợp tác với nhà bán lẻ trong nước vì họ hiểu được văn hóa, cách thức tiêu dùng ở đây.

“Xu hướng này vẫn là xu hướng mà họ tập trung, tuy nhiên, ai mà biết được sau này họ sẽ có mua lại các nhà bán lẻ Việt Nam hay không, đây là điều mà các DN Việt Nam cần cẩn trọng”, ông Vaughan Ryan khuyến cáo.

Về vấn đề này, bà Loan cho biết Hiệp hội Bán lẻ khuyến khích tất cả các hình thức liên kết, không chỉ là liên doanh, liên kết với các nhà bán lẻ nước ngoài mà còn liên kết cả với các doanh nghiệp trong nước như Ocean mart, Vinatex mart….

Tuy nhiên, bên cạnh đó, bà Loan cũng cho rằng liên kết không nên nhất định chỉ đi theo một xu hướng là cái gì cũng liên kết, liên kết trong thị trường; trong nền kinh tế cũng có những mặt mạnh và những yếu điểm, liên kết không phải bao giờ cũng mang lại một kết quả tốt.

“Bởi vậy từng DN phải có một cách làm riêng, không có một “cái áo” nào chung cho tất cả mọi người, từng DN phải chọn con đường hiệu quả, không nên liên kết bằng mọi cách và bằng mọi giá”, bà Loan bình luận.

Lê Thúy