Thực trạng hàng giả hàng nhái, gian lận thương mại

Tại buổi tọa đàm trực tuyến về “Hàng giả, hàng lậu và gian lận thương mại: Thực trạng và giải pháp" diễn ra vào chiều 28/10/2021, đại diện Văn phòng thường trực Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, nhận định: Trong bối cảnh “bình thường mới”, thích ứng, linh hoạt với dịch bệnh và phát triển kinh tế, đặc biệt là dịp cuối năm, sản xuất, kinh doanh, buôn bán hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ sẽ có nhiều nguy cơ phức tạp.

Theo thống kê từ Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cho thấy, trong 9 tháng của năm 2021, các lực lượng chức năng cả nước đã phát hiện, xử lý 100.290 vụ việc vi phạm, thu nộp ngân sách Nhà nước hơn 7.500 tỷ đồng, khởi tố 1.615 vụ việc với 2.148 đối tượng (tăng 90,27% về số vụ và tăng 85,63% đối tượng bị khởi tố). Tuy tỷ lệ số vụ việc vi phạm bị xử lý có giảm do diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19 và nhiều địa phương thực hiện giãn cách xã hội nghiêm ngặt, song số vụ việc bị khởi tố và số đối tượng bị khởi tố lại tăng mạnh so với cùng kỳ năm 2020, cho thấy tính chất vi phạm ngày càng nghiêm trọng.

Thời gian qua, việc buôn bán, kinh doanh hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng… thường được các đối tượng thực hiện thông qua môi trường thương mại điện tử, chính vì vậy diễn biến hết sức phức tạp, gây khó khăn cho công tác kiểm tra, kiểm soát của lực lượng chức năng. Các mặt hàng phục vụ phòng chống Covid-19, trong đó có thuốc chữa trị Covid-19, vừa được phép chính thức lưu hành trên thị trường, lực lượng chức năng đã phát hiện ngay có hàng giả. Các mặt hàng khẩu trang, thuốc điều trị Covid-19 và các thiết bị phục vụ phòng chống dịch, găng tay y tế kém chất lượng, có dấu hiện giả mạo…

Ông Nguyễn Xuân Khương, Cục điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) cũng cho biết, không chỉ có tình trạng buôn lậu hàng giả, hàng nhái, mà tình trạng gian lận xuất xứ cũng diễn biến phức tạp. Nhiều doanh nghiệp tìm cách hưởng ưu đãi thuế quan với hàng hóa xuất xứ Việt Nam, một số hình thức được các đối tượng sử dụng như nhập khẩu hàng hóa từ nước ngoài vào Việt Nam sau đó dán nhãn hàng hóa xuất xứ Việt Nam rồi xuất đi nước ngoài. Hoặc hàng hóa được đặt làm sẵn ở nước ngoài và ghi xuất xứ Việt Nam để xuất đi nước khác. Một hình thức khác là doanh nghiệp đăng ký nhập khẩu linh kiện, nguyên vật liệu để sản xuất trong nước, nhưng thực chất sản phẩm nhập gần như hoàn chỉnh, sau đó xuất khẩu đi nước ngoài và mang xuất xứ Việt Nam. Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp lợi dụng loại hình hàng quá cảnh nhập hàng lậu theo đường mòn, lối mở ở biên giới.

Ông Nguyễn Đăng Sinh, Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam cho biết, các doanh nghiệp đang rất bức xức về sự xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, xuất hiện nhiều hàng nhái thương hiệu. Các sản phẩm làm giả, nhái hết sức tinh vi, có những mẫu mã giống hệt sản phẩm thật khiến cho người tiêu dùng khó nhận biết, ảnh hưởng rất lớn đến các doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng. Hiện nay, Quốc hội đang sửa đổi luật để hoàn thiện các quy định về sở hữu trí tuệ, ông Nguyễn Đăng Sinh cho biết thêm.

Cần có chế tài mạnh hơn

Thời gian qua, mặc dù các cơ quan nhà nước đã có những chỉ đạo kịp thời, đưa ra nhiều giải pháp quyết liệt nhưng vấn nạn buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại vẫn diễn biến phức tạp, gây nhiều hệ lụy tiêu cực cho doanh nghiệp, ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng, tác động xấu tới toàn xã hội.

Nguyên nhân được cho là do chúng ta chưa huy động được sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội vào cuộc. Chính quyền một số địa phương chưa quyết liệt trong chỉ đạo, thực hiện. Một bộ phận cán bộ, công chức thiếu tinh thần trách nhiệm, yếu về chuyên môn, nghiệp vụ, ý thức tuân thủ pháp luật chưa cao…

Trước thực trạng trên, để công tác đấu tranh chống buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại đạt kết quả tốt hơn, về phía các lực lượng chức năng cần tăng cường công tác phối hợp kiểm tra, kiểm soát thị trường; hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan để phù hợp với tình hình thực tiễn, nhất là các quy định liên quan đến xuất xứ hàng hóa; cần nâng cao có chế tài xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm, đủ sức răng đe để các đối tượng không vi phạm; tiếp tục tuyên truyền, phổ biến pháp luật để doanh nghiệp, người dân nắm bắt kiến thức, nâng cao hiểu biết về tác hại của việc sản xuất, kinh doanh hàng giả, từ đó phối hợp chặt chẽ với lực lượng thực thi trong công tác phát hiện, xử lý vi phạm.

Về phía các doanh nghiệp, thời gian qua, để tự bảo vệ mình, nhiều doanh nghiệp đã chủ động chống hàng giả, hàng lậu như đầu tư thay đổi chữ in tạo sự khác biệt giữa sản phẩm thật và giả; xây dựng các ký tự mã hóa để thuận tiện cho việc kiểm soát, phát hiện sản phẩm giả hiệu quả. Đồng thời, tăng cường công tác khảo sát thị trường nhằm phát hiện, ngăn ngừa sản phẩm giả thâm nhập hệ thống phân phối; liên hệ với quản lý thị trường, cảnh sát kinh tế để thông tin kịp thời về các sản phẩm giả trên thị trường nhằm tìm kiếm hỗ trợ về mặt pháp lý, xử lý hàng giả.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp cho biết, khi doanh nghiệp thay đổi công nghệ, hình thức nhận diện thương hiệu sản phẩm, các đối tượng vi phạm cũng nắm bắt rất nhanh và sao chép làm giả, gian lận được ngay. Trong khi đó, chế tài xử lý hàng giả thì vẫn còn nhẹ, chưa đủ tính răn đe, doanh nghiệp gặp khó khăn khi tự xác định bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Chính vì vậy, các doanh nghiệp đề xuất, cơ quan chức năng cần xây dựng các quy định rõ ràng về vi phạm quyền nhãn hiệu, tránh để doanh nghiệp rơi vào tình trạng khó bảo vệ thương hiệu, mất thời gian và tiền bạc trong quá trình đấu tranh phòng, chống, hàng giả, hàng lậu./.

Quỳnh Anh