Ai đã từng bỏ lại sau lưng phố thị, lên cao nguyên Đồng Văn để đứng giữa núi đá, đồi hoa, sẽ được thỏa sức hít thở khí trời trong lành, thưởng ngoạn cảnh sắc hùng vĩ vùng cao nguyên đá Đồng Văn. Vào thời điểm tháng 11, 12 này, hoa Tam Giác Mạch đang bước vào mùa nở rộ, phô diễn tất cả vẻ đẹp với màu tím hồng biêng biếc và đón chào một mùa lễ hội tưng bừng nhất trong năm. Tại các xã như: Vần Chải, Lũng Thầu, Sủng Là, Phố Cáo, Phố Là, ngã ba Lũng Táo – Ma Lé – Lũng Cú, Thị trấn Đồng Văn, hoa Tam Giác Mạch nở tràn, với những nụ hoa bé li ti, mỏng manh giữa chốn núi non trùng điệp Hà Giang mà không phải nơi nào cũng có. Du khách đến đây dù lần đâu hay hay nhiều lần, cảm xúc dành cho miền đất này vẫn dạt dào, nguyên vẹn như thuở ban đầu. Bởi mỗi lần đến đây, vẻ đẹp mê đắm của núi đồi bạt ngàn, đồng loạt ngả màu hồng phấn cứ cuốn lữ khách trôi miên man đi giữa cơn mộng đẹp. Nơi ấy, từng cơn gió cao nguyên mát lạnh mang theo hương hoa ngan ngát khiến những tâm hồn bay bổng được chắp cánh đến tận mây xanh. Ấy vậy, nhưng mấy ai biết được loài hoa Tam Giác Mạch này mang trong mình một sự tích huyền thoại, tô điểm cho những phiến đá tai mèo một sắc hồng ấm áp, như mời gọi những kẻ lữ hành tới chiêm ngưỡng, khám phá vẻ đẹp đến say đắm lòng người.

Đồng hoa Tam Giác Mạch

Người ta bảo Tam Giác Mạch là đặc sản riêng của vùng đất cực bắc Tổ quốc, bởi hàng năm, cứ khi se se lạnh, những đợt gió mùa đầu tiên bắt đầu thổi về, loài hoa nhỏ bé này lại đồng loạt nở ngập tràn trên các thửa ruộng nơi cao nguyên đá.

Tam Giác Mạch – loài hoa có cái tên kỳ lạ gắn với một sự tích cũng lạ kỳ không kém. Rừng hoa nhỏ bé với những cái lá xanh non này khi tạo quả đã cứu đói cho cả làng khi mùa cũ đã qua, vụ mới còn chưa tới.

Vì là họ nhà lúa, được nảy lên từ mày lúa, mày ngô, nên gọi là mạch, lá có hình tam giác, và thế là cái tên “Tam Giác Mạch” ra đời.

Sau mùa lúa nương thu hoạch, người dân ở đây bắt đầu gieo hạt Tam Giác Mạch, đến cuối tháng 11, đầu tháng 12 thì bắt đầu thu hoạch. Thân cây Tam Giác Mạch khi còn non có thể dùng để luộc ăn như rau. Khi thu hoạch có thể xay Tam Giác Mạch thành bột làm lương thực, hoặc nấu với ngô tạo nên một thứ rượu có hương vị thật đặc biệt.

Chuyện kể rằng nàng Tiên Gạo và nàng Tiên Ngô đi gieo hạt nơi hạ giới, mày trấu, mày ngô chẳng biết làm gì bèn đổ vào khe núi. Cây ngô, cây lúa lớn lên cho hạt. Người người lấy hạt về ăn.

Khi hạt ngô hạt lúa trong nhà đã cạn mà vụ sau vẫn chưa tới, cái đói về u ám bản làng, chiều đã buông dài nơi rừng cây mà vẫn chưa thấy ai nhóm bếp. Một hôm mọi người họp nhau lại rồi chia đi khắp núi rừng để tìm cái ăn.

Nhiều ngày trôi qua, nhiều nơi đã đến, nhiều hang cùng, góc núi đã lục tìm mà vẫn chưa thấy gì có thể làm no cái bụng. Một hôm, thoảng bay trong gió mùi hương là lạ, từ trước đến giờ chưa ai được thấy. Mọi người cùng tìm đến khe núi và ai nấy đều ngỡ ngàng, một rừng hoa li ti trải dài suốt từ núi bên này sang núi bên kia, nhìn kỹ mới thấy những cái lá có hình tam giác ẩn nấp khá kín ở dưới hoa.

Hoa Tam Giác Mạch với đồng bào dân tộc

Khi hoa kết hạt mọi người đem về ăn thử thấy ngon không kém gì ngô và gạo. Cái bụng đã ngủ yên không lóc óc đòi ăn nữa. Khói bếp lại bay lên mỗi chiều. Vì là họ nhà lúa, được nảy lên từ mày lúa, mày ngô, nên gọi là mạch, lá có hình tam giác, và thế là nó có tên “Tam Giác Mạch”.

Hoa Tam Giác Mạch bắt đầu nở vào cuối Thu nhưng đến ngoài Tết vẫn có thể bắt gặp những đồng hoa Tam Giác Mạch nở muộn đâu đó trên Cao nguyên.

Giữa rừng hoa trùng điệp như thế, những cô bé người dân tộc xúng xính váy áo thổ cẩm với nụ cười tỏa nắng đang vui vẻ nô đùa và tất nhiên, không ai bỏ lỡ bất kỳ khoảnh khắc nào để lưu giữ trong máy ảnh, trong trái tim mình những khung hình đẹp đến ngỡ ngàng ấy. Chắc hẳn, bạn sẽ không thể kìm nén được cảm xúc, muốn đến ngay vùng đất giao hòa giữa đá và hoa, giữa ngọt ngào và mê hoặc với khao khát ôm trọn cả cánh đồng hoa vào lòng. Sau khi thỏa thích điệu đà cùng hoa, hãy nhắm mắt lại và cảm nhận mùi hương hòa quyện trong không khí se lạnh của vùng cao. Nhẹ nhàng mở mắt ra, xung quanh là bức tranh thiên nhiên êm ả, giữa những cánh Tam Giác Mạch nhỏ li ti tung bay trong gió. Từng đóa hoa nở thành chùm, cánh hoa chụm lại thành hình chóp nón, e ấp như hình dáng yêu kiều của nàng thiếu nữ, để rồi khi rời xa, một ký ức đẹp chan chứa ánh mắt nụ cười của trẻ thơ, sắc hoa hồng tím lãng mạn phủ kín núi đồi sẽ còn mãi trong trái tim... bởi Hà Giang mùa này đẹp lắm!

Linh Hương