Đây cũng chính là nhận định của nhiều chuyên gia kinh tế khác. Tuy nhiên để duy trì mức tăng trưởng cao của nền kinh tế trong thời gian tới rất cần sự vào cuộc của các cấp, các ngành, nhất là trong việc tháo gỡ khó khăn cho cộng đồng doanh nghiệp.

Kinh tế quí I/2018 qua lăng kính của các chuyên gia

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng như nhận định của các chuyên gia kinh tế, tình hình kinh tế trong nước quý I vẫn giữ xu thế tích cực. Từ cuối năm 2017 trở lại đây khi kinh tế vĩ mô ổn định, giá cả và lạm phát trong tầm kiểm soát, chỉ số tài chính tiền tệ đều tích cực, thị trường tiền tệ - ngoại hối, mặt bằng lãi suất ổn định, thanh khoản tốt, thu chi ngân sách cơ bản đạt tiến độ, thị trường chứng khoán tăng trưởng ổn định, thu hút vốn đầu tư đạt khá, nhất là giải ngân vốn FDI, các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, tiêu dùng, xuất nhập khẩu có diễn biến khả quan. Tăng trưởng GDP Quý I/2018 tốt nhất trong 10 năm qua ở mức tăng trưởng trên 7%. Trong đó, công nghiệp- xây dựng là động lực cho tăng trưởng kinh tế với mức tăng 11%, mà đóng góp mạnh mẽ là công nghiệp chế biến, chế tạo. Ngành nông nghiệp tiếp tục duy trì tăng trưởng khi tận dụng được những thuận lợi từ thời tiết và quá trình tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp, thuỷ sản có nhiều khởi sắc cả về khai thác và môi trường. Lĩnh vực dịch vụ diễn biến sôi động, sức mua tăng mạnh nhờ ổn định kinh tế vĩ mô, trong đó chi tiêu cá nhân ngày càng tăng. Trong 3 tháng đầu năm, cả nước có 26.800 doanh nghiệp thành lập mới - mức cao nhất trong vòng 7 năm qua. Theo Bộ Tài chính, tổng hợp số liệu 3 tháng đầu năm, CPI bình quân tăng 2,82% so với cùng kỳ năm 2017. Nguyên nhân đạt được là do nhu cầu gia tăng tiêu dùng trong dịp Tết và Lễ hội đầu năm, giá cả các mặt hàng thiết yếu thế giới tăng trở lại như nhiên liệu, chất đốt, sắt thép... gây áp lực lên mặt bằng giá trong nước. Việc điều chỉnh một số mặt hàng thiết yếu trong nước tại một số tỉnh như giá khám chữa bệnh không thẻ bảo hiểm y tế, giá dịch vụ giáo dục, giá điện sinh hoạt tăng so với cùng kỳ năm trước. Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng cho biết, lạm phát cơ bản hiện nay là 1,36% vẫn thấp hơn mục tiêu trong năm nay là từ 1,6- 1,8%. Ông Nguyễn Đức Kiên - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận định, kinh tế quí I năm nay tương đối thuận lợi, vẫn theo đà của quí IV năm 2017, tránh được tình trạng của các năm trước quí I tốc độ giảm. Có một điểm nóng là trong tháng 2 thì áp lực về đảm bảo ổn định giá, nếu cộng cả 3 tháng quí I thì hơi nóng ổn định giá, chỉ số lạm phát của cả năm 2018 sẽ nóng hơn 2017. Vậy muốn giữ được ổn định kinh tế vĩ mô thì việc điều hành nền kinh tế ở đây trong những ngành hàng, lĩnh vực mà Nhà nước còn đang nắm giữ, điều tiết như giá dịch vụ y tế, giá học phí, giá và phí đối với những tuyến đường và những dịch vụ mà Nhà nước cung cấp thì chúng ta phải đảm bảo lộ trình điều chỉnh để đảm bảo cân đối thu chi, nhưng phải hài hòa để không tác động đột ngột đến ổn định vĩ mô. Nhưng cũng cần lưu ý, nền kinh tế VN là nền kinh tế mở và kim ngạch xuất nhập khẩu đã gấp 2,2 -2,3 lần so với GDP. Như vậy khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ FED điều chỉnh lãi suất sẽ tác động ngay đến xuất nhập khẩu và gián tiếp tác động đến sự ổn định của nền kinh tế thông qua việc nhà đầu tư nước ngoài đang chiếm 33-36% tổng mức đầu tư cũng như GDP của Việt Nam.

Nhiều ngành hàng chủ lực tăng trưởng mạnh trong quý I/2018

Giá gạo xuất khẩu bình quân những tháng đầu năm 2018 đạt mức 475 USD/tấn đã tạo động lực mạnh mẽ cho các doanh nghiệp phát triển

Hết quý I/2018, nhiều ngành hàng xuất khẩu chủ lực của cả nước tiếp tục đạt tốc độ tăng trưởng cao. Trong quý I, các mặt hàng gạo, trái cây, dệt may… đều có tốc độ xuất khẩu ấn tượng. Giá gạo xuất khẩu bình quân những tháng đầu năm 2018 đạt mức 475 USD/tấn, con số này cho thấy mức cải thiện đáng kể về giá xuất khẩu, tạo động lực mạnh mẽ cho các doanh nghiệp. Theo ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam khẳng định, với Hiệp định CPTPP vừa được ký kết có nhiều điều khoản sẽ giúp Việt Nam thuận lợi hơn trong việc đưa gạo xuất khẩu vào thị trường các nước thành viên. Một mặt hàng chủ lực nữa là trái cây, rau củ, trong quý I vừa qua đã đạt kim ngạch xuất khẩu 1 tỷ USD. Nhiều sản phẩm trái cây như xoài, nhãn… xuất khẩu có giá cao hơn từ 15-30% so với bán tại thị trường trong nước và tăng lượng xuất sang các thị trường khó tính như Mỹ, Australia… Theo dự báo của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), bên cạnh các mặt hàng nông sản tiềm năng, năm 2018 vẫn là một năm tích cực với nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực như điện thoại, linh kiện, sản phẩm điện tử, dệt may, giày dép, nông - thủy sản… Trong đó, nối tiếp đà tăng trưởng của năm trước, 2 ngành hàng chủ lực của Việt Nam là dệt may, giày dép có thể mang về 54-55 tỷ USD.Ông Nguyễn Đức Thuấn - Chủ tịch Hiệp hội Da - Giày - Túi xách Việt Nam cho biết, CPTPP vừa được ký kết, dù thiếu Mỹ, thị trường xuất khẩu lớn nhất của giày dép, túi xách, nhưng vẫn tạo xung lực xuất khẩu tốt cho ngành da giày để đầu tư mở rộng sản xuất, đón cơ hội xuất khẩu. Kim ngạch xuất khẩu cả giày dép, túi xách năm 2018 có thể chạm mốc 20 tỷ USD.

Nhiều sản phẩm trái cây như xoài, nhãn… xuất khẩu có giá cao hơn từ 15-30% được xuất sang các thị trường khó tính như Mỹ, Australia

Tiếp tục tạo thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp phát huy thế mạnh

Tại phiên họp Quý I/2018 của Ban chỉ đạo điều hành giá, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nhấn mạnh: "9 tháng còn lại của năm nay sẽ có một số yếu tố gây sức ép lên mặt bằng giá cả nhưng Chính phủ sẽ đủ khả năng để điều hành chỉ số giá tiêu dùng tăng 4% theo đúng yêu cầu của Quốc hội". Phát biểu kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ yêu cầu, các Bộ, ngành bám sát kịch bản tăng CPI năm 2018 ở mức 3,55% để triển khai các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước theo dõi sát diễn biến của lạm phát cơ bản, việc thực hiện chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng 17%, tập trung tín dụng cho hoạt động sản xuất kinh doanh, giúp cân đối tiền - hàng, hỗ trợ cho tăng trưởng và kiểm soát lạm phát, tiếp tục biện pháp trung hoà ngoại hối thu được từ nước ngoài, cổ phần hoá bán vốn nhà nước. Theo bà Phạm Chi Lan - Chuyên gia kinh tế, mấu chốt vấn đề là thoát khỏi những trói buộc, những điều kiện kinh doanh đang ràng buộc doanh nghiệp. Bà Phạm Chi Lan nhận định, về lâu dài Việt Nam phải giải được bài toán là làm sao vừa đạt tăng trưởng, vừa đảm bảo chất lượng. Điều mà các doanh nghiệp mong muốn nhất hiện nay là cải thiện môi trường kinh doanh, để doanh nghiệp yên tâm làm ăn. “Năm 2018 này rất cần tập trung vào những nhân tố về chất lượng, về đổi mới mô hình tăng trưởng, về cải thiện môi trường kinh doanh để có thể tăng trưởng một cách vững chắc. Đơn cử như những điều kiện kinh doanh mà Chính phủ đang yêu cầu các bộ, ngành phải cắt giảm từ 30-50%. Nếu làm được, chi phí tuân thủ của doanh nghiệp sẽ giảm đi đáng kể. Nhà nước phải tập trung cải thiện môi trường kinh doanh, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp”- bà Phạm Chi Lan đề xuất.

 PGS. TS. Tô Trung Thành - Trường Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, mặc dù đã có những thay đổi tích cực nhưng doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn. Doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp tư nhân nói riêng vẫn đang đối diện với những rào cản phát triển, trong đó có những rào cản trên các thị trường yếu tố sản xuất và thực hiện nghĩa vụ thuế phí hải quan với Nhà nước. Việc tiếp cận tín dụng vẫn là một trong những trở ngại lớn nhất. Ngoài thủ tục vay phức tạp thì rào cản về tài sản thế chấp; lãi suất cao và chi phí “lót tay”, quà tặng vẫn là những thách thức lớn đối với doanh nghiệp. PGS. TS Tô Trung Thành - Trường Đại học Kinh tế quốc dân cho biết: “Kết quả nghiên cứu của Đại học Kinh tế Quốc dân cho thấy vẫn có sự phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp vừa và nhỏ và các doanh nghiệp lớn, giữa các loại hình doanh nghiệp sở hữu tư nhân và sở hữu Nhà nước trong quá trình xử lý các hồ sơ xin vay từ các tổ chức tín dụng. Lãi suất cao và chi phí lót tay, quà tặng cũng là những rào cản lớn hạn chế khả năng tiếp cận vốn vay và làm gia tăng chi phí sản xuất của các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp tư nhân. Ngoài ra, một điểm nghẽn lớn là chi phí vận tải chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu chi phí của doanh nghiệp Việt Nam, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sản xuất của doanh nghiệp, gia tăng chi phí sản xuất, giảm lợi nhuận và năng lực cạnh tranh. Đó là chưa kể nhiều loại chi phí phi chính thức gây ra bởi thủ tục hành chính. Kết quả này cho thấy các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp tư nhân nói riêng vẫn đang đối diện với nhiều rào cản phát triển…cần phải được nhìn nhận và tháo gỡ”.

 Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ chỉ đạo, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cần bám sát nhu cầu các mặt hàng nông sản, đặc biệt là thịt lợn, muối, đường,... để tổ chức sản xuất phù hợp, ổn định thị trường, đẩy mạnh mở rộng thị trường xuất khẩu nông sản. Đồng thời phối hợp với các bộ, ngành xây dựng giá dịch vụ thuỷ lợi ngoài công ích (theo quy định của Luật Thuỷ lợi có hiệu lực từ 1/7/2018). Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài chính tiếp tục điều hành hiệu quả Quỹ bình ổn xăng dầu, ổn định thị trường xăng dầu trong nước, công bố giá cơ sở của xăng A95 trong tháng 4/2018, xây dựng chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng E5 để khuyến khích tiêu dùng; điều hành ổn định giá điện trong năm 2018 và tăng cường truyền thông trong sử dụng và tiết kiệm điện, tránh tạo ra “lạm phát kỳ vọng”.

Hoàng Xuân Lan