Theo báo cáo của Bộ Tài chính, giải ngân 9 tháng đầu năm 2019 ước đạt 192.136 tỷ đồng, bằng 45,17% so với kế hoạch Quốc hội giao và bằng 49,14% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ năm 2018, trong đó, giải ngân vốn TPCP và ODA đều đạt thấp. Có 07 bộ, ngành và 14 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 70%, trong đó 04 bộ, ngành và 4 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 80%. Nhiều bộ, cơ quan Trung ương và địa phương có tỷ lệ giải ngân vốn dưới mức bình quân chung, có 31 bộ, cơ quan Trung ương và 19 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 50%, trong đó 17 bộ, cơ quan Trung ương và 01 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 30%.
Có thể khẳng định, chưa bao giờ, giải ngân đầu tư công chậm như năm nay. Với việc ban hành Nghị quyết số 94 ngày 30/10, Chính phủ cho thấy những giải pháp quyết liệt và mạnh tay chưa từng có để đẩy nhanh tiến độ phân bổ và giải ngân vốn 2 tháng cuối năm 2019 và năm 2020. Sức nóng này liệu có đủ làm tan chảy tảng băng đầu tư công?
Từ đầu năm tới nay, nhiều lần Chính phủ thúc đẩy các địa phương, các bộ ngành phải đẩy nhanh hơn nữa tốc độ đầu tư công nhưng kết quả vẫn rất ì ạch. Lần đầu tiên, một nghị quyết của Chính phủ về đầu tư công được nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá là mạnh mẽ vì buộc cả hệ thống từ cấp địa phương tới cấp trung ương không thể tiếp tục ì ạch vì gắn với mốc thời hạn cụ thể và trách nhiệm của người đứng đầu. Nghị quyết với 6 giải pháp đã yêu cầu rõ từ Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, các cơ quan khác của trung ương, chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương coi việc thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị, trọng tâm của năm 2019.
Ông Đỗ Văn Sinh - Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng: “Chỉ không lâu nữa là hết năm 2019, nhưng Chính phủ vẫn ban hành một Nghị quyết để đưa ra giải pháp quyết liệt cụ thể để đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công đã thể hiện rất quyết tâm trong việc chỉ đạo về lĩnh vực này. Sau khi theo dõi hoạt động về giải ngân vốn đầu tư công trong thời gian qua, tôi thấy tiến độ giải ngân có vẻ chậm dần đều. Đến tháng 9/2019, chúng ta mới giải ngân được 45,1% so với kế hoạch Quốc hội giao, so với 2018 thấp hơn 5,8%. Nếu như Chính phủ ban hành Nghị quyết này sớm hơn và làm thật quyết liệt như Nghị quyết đề ra thì chắc chắn chúng ta sẽthuđược kết quả tốt hơn. Nghị quyết này đã xác định rõ, cụ thể vai trò, trách nhiệm của Bộ trưởng, thủ tưởng các cơ quan ở Trung ương và Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm chính đối với Thủ tướng Chính phủ về việc đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công và phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ về những sai sót nếu xảy ra để lại những hậu quả”.
Cùng chung quan điểm trên, ông Nguyễn Đình Cung – Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương thì nhấn mạnh: Yếu kém của chúng ta từ tham mưu chuẩn bị dự án, thẩm định dự án, tổ chức triển khai thực hiện dự án kéo dài cả một chuỗi. Không ít dự án chậm tiến độ còn do nhà thầu thiếu năng lực và gói thầu được bán đi bán lại nhiều lần để cho không ít kẻ trục lợi khiến các công trình trì trệ, chất lượng thấp.Một số chủ đầu tư hiện nay là cố tình không bán hồ sơ mời thầu với lý do cán bộ được giao bán đi học, hoặc đang bận việc nhà hoặc đến thì hết hồ sơ…, đủ các lý do để hạn chế quyền tiếp cận hồ sơ mời thầu của các nhà thầu. Trong khi đó, cơ chế bôi trơn với các khoản lót tay hậu hĩnh đã là động lực để nhiều vị quan tham tìm mọi cách để đẩy dự án chạy nhanh hơn, thậm chí bất chấp cả sai luật. Đến nay sức nóng của cuộc chiến chống tham nhũng đã đốt cháy và triệt tiêu cơ chế này. Thế nhưng đó lại là cái cớ để nhiều người có trách nhiệm co mình lại, tìm kiếm sự an toàn và vô cảm trước sự lãng phí nguồn lực đất nước.
Có thể nói mỗi dự án sẽ gắn với trách nhiệm của người đứng đầu và kết quả giải ngân là một trong những căn cứ để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ năm 2019 của lãnh đạo Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương đó. Kết quả giải ngân của từng dự án được phân công theo dõi là một trong những căn cứ để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ năm 2019 của lãnh đạo Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương. Kiên quyết xử lý nghiêm và kịp thời các tổ chức cá nhân, cán bộ, lãnh đạo, công chức vi phạm quy định của pháp luật và cố tình cản trở gây khó khăn, làm chậm tiến độ giao, thực hiện và giải ngân kế hoạch đầu tư công. Thay thế kịp thời những cán bộ, công chức yếu kém về năng lực, trình độ hoặc suy thoái về đạo đức, nghề nghiệp gây nhũng nhiễu tiêu cực hoặc thao túng, chi phối trong quản lý vốn đầu tư công và đấu thầu. Kiên quyết xử lý các hành vi tiêu cực trong quản lý đầu tư công như thông thầu, gian lận, cản trở, hối lộ, can thiệp bất hợp pháp. Bộ Tài chính công khai số liệu giải ngân chi tiết đến từng Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương theo định kỳ 15 ngày vào ngày 20 và mùng 5 hàng tháng bắt đầu từ tháng 10/2019. Các cơ chức năng tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc triển khai kế hoạch đầu tư công, công khai và nêu rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân cán bộ cơ quan Trung ương và địa phương gây chậm trễ trong việc giao vốn, chậm giải ngân. Kịp thời kiến nghị các cấp có thẩm quyền xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân gây cản trở, trì trệ, thiếu trách nhiệm trong việc giao vốn và giải ngân vốn đầu tư công.
Năm nào cũng có hàng nghìn dự án đầu tư công ì ạch tiến độ. Thế nhưng rõ ràng không thế biết bệnh mà lại để bệnh kéo dài lâu năm như vậy. Tại sao nhiều dự án lớn trước đây chỉ có Nhà nước làm giờ giao cho tư nhân thì làm nhanh và tốt như vậy. Trong khi Nhà nước làm thì đội vốn, thất thoát, chậm trễ và thậm chí là lãng phí kéo dài.
Khi trách nhiệm của người đứng đầu được gắn chặt với tiến độ và hiệu quả của giải ngân vốn đầu tư công thì chắc chắn,công tác đầu tư công sẽ tốt hơn rất nhiều, không chỉ vì mục tiêu nhiệm vụ của năm 2019 mà vì một bộ máy trong sạch và hiệu quả, và vì niềm tin của người dân./.
Mai Hương
