Số liệu thống kê của Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) cho thấy, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam trong ba tháng đầu năm 2023 đạt hơn 8,7 tỷ USD, giảm 18,63% so với cùng kỳ năm 2022. Việc đơn giá giảm sâu, hàng tồn kho tăng cao,... đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động sản xuất của doanh nghiệp.

Những khó khăn chưa có tiền lệ

Chủ tịch Hiệp hội Dệt may thêu đan Thành phố Hồ Chí Minh, Phạm Xuân Hồng cho biết, các doanh nghiệp hiện đối diện rất nhiều khó khăn khi lượng đơn hàng giảm tới 30-40% so với cùng kỳ. Nguyên nhân do tình hình thế giới chưa có nhiều cải thiện, tại thị trường nội địa sức mua yếu, người lao động thiếu việc làm nên thu nhập giảm dẫn đến thắt chặt chi tiêu.

Dự báo thời gian tới thị trường chưa có dấu hiệu phục hồi cho nên doanh nghiệp sẽ tiếp tục đối diện nhiều thách thức. Theo đó, thị trường xuất khẩu cũng như thị trường nội địa đều không khả quan, do vậy ngành dệt may phải nỗ lực lớn để duy trì việc làm cho người lao động. Ðơn cử, trước đây một tuần làm sáu ngày thì nay có thể giảm còn năm ngày, hoặc trước đây phải làm thêm giờ thì nay tính tới phương án giảm bớt giờ làm... Ðây cũng là giải pháp chung của các doanh nghiệp dệt may trên địa bàn nhằm vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay, đồng thời giữ chân người lao động để khi thị trường "ấm lên" sẽ có sẵn nguồn nhân lực thúc đẩy sản xuất.

Ông Nguyễn Thái Hùng, giám đốc một doanh nghiệp may mặc trên địa bàn Hà Nội cho biết, hằng năm vào thời điểm này lượng đơn hàng đã lấp đầy tới quý III, thậm chí một số mặt hàng truyền thống đã có đơn hàng đến hết năm nhưng năm nay nhu cầu tiêu dùng ảm đạm, đẩy doanh nghiệp vào thế khó. Không chỉ đơn hàng giảm đến 50-60%, mà đơn giá cũng giảm mạnh khiến doanh nghiệp rơi vào tình trạng hoạt động cầm chừng. Do phải "ăn đong" đơn hàng cho nên đơn vị phải cắt giảm giờ làm, cho nghỉ việc luân phiên dẫn đến thu nhập của người lao động chỉ đạt 50% so với năm 2022. "Nếu tín hiệu thị trường không khá lên chắc chắn doanh nghiệp phải tính tới phương án tạm dừng hoạt động, lúc đó sẽ gây rất nhiều thiệt hại bởi khi dừng máy vẫn phải tốn kém chi phí bảo dưỡng, người lao động bỏ đi và khi doanh nghiệp quay trở lại hoạt động sẽ gặp khó khăn trong việc tuyển dụng", ông Hùng nhấn mạnh.

Chung tâm trạng, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Việt Thắng Jean Phạm Văn Việt cho biết, sức mua của các thị trường Nhật Bản, Mỹ, EU chưa phục hồi, trong khi thị trường nội địa những tháng đầu năm cũng giảm 20-30% dẫn đến các nhà máy của đơn vị phải giảm công suất xuống 80%, những dây chuyền sản xuất sản phẩm cao cấp bị đình trệ, công nhân bị giảm giờ làm việc. "Triển vọng của ngành dệt may nửa đầu năm vẫn ảm đạm, ít nhất phải từ quý III/2023, thị trường mới có thể dần hồi phục, giá nguyên liệu đầu vào giảm, hạ bớt áp lực cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, tia hy vọng này cũng khá mong manh khi căng thẳng Nga-Ukraine vẫn chưa hạ nhiệt, mọi dự báo đều khó có độ chính xác cao", ông Việt khẳng định.

Theo lãnh đạo Vitas, do nhu cầu tiêu dùng giảm, nhất là sức mua từ các thị trường lớn như Mỹ, EU, do đó, doanh nghiệp tiếp tục đối diện khó khăn trong quý II, hiện tại nhiều đơn vị chưa có đủ đơn hàng tháng 4. Ðây là tiền lệ chưa từng có đối với các doanh nghiệp. Dự kiến từ quý III trở đi, thị trường mới ấm dần trở lại, lúc đó doanh nghiệp sẽ bớt khó khăn và ổn định sản xuất.

Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) Cao Hữu Hiếu cho biết, do ảnh hưởng của cuộc xung đột Nga-Ukraine, hệ lụy từ thiệt hại do đại dịch Covid-19 cùng với sự sụt giảm tăng trưởng kinh tế thế giới, tình trạng lạm phát tăng cao tại một số quốc gia, trong khi lượng hàng tồn kho tăng cao, dẫn đến các đối tác, khách hàng hạn chế đặt hàng số lượng lớn, thậm chí dừng nhận hàng. Ðiều này tác động tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Mặc dù năm 2022, ngành dệt may Việt Nam đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 44 tỷ USD, tăng 10% so với năm 2021 nhưng ngay từ quý III và quý IV/2022 đã xuất hiện những tín hiệu tiêu cực, dự báo nhiều khó khăn trong năm nay đối với doanh nghiệp dệt may.

Ứng phó với thị trường bất định

Tổng Giám đốc Vinatex Cao Hữu Hiếu cho biết, những tháng đầu năm, nhu cầu về các mặt hàng sợi có cải thiện nhưng không đáng kể, lượng hàng tồn kho tại nhiều doanh nghiệp tăng cao, thậm chí lên đến một tháng sản xuất. Ðối với ngành may, tình hình sản xuất khá ảm đạm do thiếu đơn hàng, thậm chí bị dừng đơn hàng. Khách hàng không đặt hàng số lượng lớn, thời gian giao hàng dài như trước mà quay ra đặt các đơn hàng nhỏ lẻ, thời gian giao nhanh, trong khi đơn giá thấp, giảm từ 20-50% so với năm 2022. "Tình trạng quá mua (đặt hàng số lượng lớn) do đợt khủng hoảng thời kỳ Covid-19 đã khiến lượng đặt hàng sụt giảm trong năm nay, nhiều doanh nghiệp phải thay đổi cơ cấu sản phẩm, quay sang làm các mặt hàng không phải chủ đạo để duy trì hoạt động", ông Hiếu nhấn mạnh.

Trong những tháng tới, dự báo tình hình vẫn không mấy khả quan đối với kinh tế thế giới nói chung và ngành dệt may nói riêng. Suy thoái kinh tế toàn cầu, chính sách tiền tệ thắt chặt hiện nay đã làm giảm nhu cầu tại các quốc gia nhập khẩu hàng dệt may lớn của Việt Nam. Ðồng thời, việc Trung Quốc mở cửa trở lại sẽ là thách thức lớn khi doanh nghiệp trong nước phải cạnh tranh ngày càng gay gắt với các doanh nghiệp của họ, đặc biệt, Trung Quốc đang là đối thủ cạnh tranh chính của Việt Nam tại thị trường Mỹ.

Tuy nhiên, khi Trung Quốc mở cửa nền kinh tế cũng là cơ hội giúp doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này như mặt hàng xơ, sợi, góp phần giảm chi phí đầu vào của các doanh nghiệp may mặc. Mặc dù vậy, để duy trì sản xuất trong giai đoạn khó khăn hiện nay, doanh nghiệp phải chủ động triển khai các giải pháp nhằm điều chỉnh kế hoạch, chiến lược sản xuất, kinh doanh để thích ứng với thị trường; đẩy mạnh tìm kiếm đối tác, khách hàng, mở rộng thị trường, qua đó bảo đảm công ăn việc làm cho người lao động. Ngoài ra, doanh nghiệp cần đẩy mạnh công tác đào tạo, nâng cao trình độ tay nghề lao động, sẵn sàng ký nhận những đơn hàng thời vụ, thời gian giao nhanh nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường.

Nhận định về tình hình thị trường thời gian tới, ông Cao Hữu Hiếu cho biết, ngành sợi vẫn chưa thể hồi phục đến hết quý II/2023, khả năng cầu thị trường sẽ có dấu hiệu ấm lên nhưng còn rất thấp, lượng hàng sợi tồn kho của thế giới vẫn ở mức cao và giá bông đã xuống quá thấp cho nên giá sợi khó có thể cải thiện trong ngắn hạn. Ðối với ngành may, tình trạng thiếu đơn hàng, đơn hàng nhỏ lẻ, số lượng ít, đơn giá thấp sẽ kéo dài đến hết quý III. Dự kiến các đơn hàng may mặc sẽ giảm khoảng 25-30% so với cùng kỳ. Do đó, doanh nghiệp phải tối ưu hóa hoạt động sản xuất, tập trung vào nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Bên cạnh đó, bám sát thị trường, khách hàng để có các chính sách linh hoạt, kịp thời nhằm duy trì sản xuất, xuất khẩu hàng hóa.

Theo Chủ tịch Vitas Vũ Ðức Giang, doanh nghiệp cần tận dụng tốt các cơ hội, lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mà Việt Nam đang tham gia, qua đó, đẩy mạnh nghiên cứu, mở rộng thị trường xuất khẩu, đồng thời xây dựng các giải pháp bán hàng FOB (mua nguyên liệu, sản xuất, bán thành phẩm), ODM (thiết kế, sản xuất và bán sản phẩm),... nhằm nâng cao giá trị, thương hiệu sản phẩm. Trước những khó khăn hiện tại, cùng với xu hướng tiêu dùng thế giới đã thay đổi, đòi hỏi việc thực hiện đơn đặt hàng không chỉ chất lượng cao mà phải nhanh. Vì vậy, doanh nghiệp phải cập nhật sớm các thiết bị, máy móc hiện đại để đáp ứng nhu cầu thị trường cũng như mở rộng, đầu tư chiều sâu, đi đôi với xu hướng xanh hóa ngành dệt may.

Theo Nhandan