Năm 2018, dự kiến ngành điều Việt Nam vẫn giữ vững vị trí số 1 thế giới với 65% thị phần xuất khẩu nhưng doanh nghiệp điều lại đang làm ăn kém hiệu quả.

Khó đủ đường

Năm 2018, ngành điều phấn đấu đạt tổng kim ngạch 3,7 tỷ USD, tiếp tục duy trì vị trí số 1 thế giới về chế biến, XK điều nhân. 5 tháng đầu năm 2018, XK hạt điều đã đạt 141.000 tấn, trị giá 1,396 tỷ USD, tăng 21,4% về lượng và tăng 25,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2017. Tin vui là vậy, nhưng do DN tự phát nâng công suất khiến cung vượt quá cầu, giá giảm khiến nhiều DN đã phải đóng cửa.

Tuy nhiên, nhu cầu nhập khẩu điều nhân trên thế giới của các nhà rang chiên và thương mại trong năm 2018 chỉ tăng khoảng 5% so với năm 2017. Trong khi đó, chỉ 5 tháng đầu năm, công suất chế biến điều nhân của Việt Nam lại tăng tới 25% so với cùng kỳ, dẫn đến dư nguồn cung quá nhiều, các nhà máy phải đua nhau bán tháo với giá mỗi ngày một rẻ hơn nhằm thu hồi vốn, trả nợ vay. Trong khi đó, đa phần nguyên liệu điều đang phải nhập khẩu nên việc tăng công suất đã khiến nhiều DN thiếu nguyên liệu, bị ép mua với giá cao, hàng về "nhỏ giọt".

Mặt khác, theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) dù nhu cầu tiêu thụ hạt điều của thế giới luôn được dự báo tăng qua các năm, thế nhưng, điều cũng chỉ là một trong 12 loại hạt trong rổ hạt quả khô hiện nay, vẫn có nguy cơ sẽ bị thay thế bằng các loại hạt khác. Do vậy, việc bỏ lỡ đáp ứng nhu cầu thị trường trong những tháng cuối năm nay sẽ ảnh hưởng rất lớn đến vị thế của ngành điều trong thời gian tới.

Khó chồng khó, nhiều doanh nghiệp đã phải đóng cửa. Tại Bình Phước, 70% - 80% số nhà máy chế biến hạt điều ngừng hoạt động. Ở tỉnh Long An, trong tổng số 33 cơ sở, thì hiện chỉ còn 12 cơ sở hoạt động cầm chừng. Tính chung trên phạm vi cả nước, có khoảng 80% nhà máy, cơ sở chế biến điều đã tạm dừng hoạt động. Đa số các nhà máy chế biến hạt điều phải đóng cửa đều là các doanh nghiệp, cơ sở nhỏ lẻ, không có sự liên kết hay sáp nhập nên khó cạnh tranh trên thị trường.

Trong khi đó, giá điều nhân bán ra liên tục sụt giảm từ tháng 10-2017 đến nay, từ mức 11 USD/kg xuống còn 8,2 USD/kg, khiến các nhà máy chế biến bán ra chỉ đạt mức hòa vốn hoặc lỗ.

'Cầu cứu' ngân hàng

Theo phản ánh của các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu điều, trước diễn biến bất thường của giá điều (giá điều nhân xuống quá nhanh), các ngân hàng đang khá e dè trong giải ngân. Một số ngân hàng khi đến thời gian đáo hạn không cho vay tiếp khiến các doanh nghiệp phải bán tháo nhân điều xuất khẩu để có nguồn vốn xoay vòng.

Việc ngân hàng siết chặt cho vay đáo hạn khiến các doanh nghiệp ngành điều gặp rất nhiều khó khăn. Ghi nhận từ các đơn vị hội viên, ông Đặng Hoàng Giang - Tổng thư ký Vinacas cho biết, đơn vị này sẽ có văn bản kiến nghị Ngân hàng Nhà nước cho phép các ngân hàng thương mại thực hiện gói tín dụng 800 triệu USD phục vụ nhập khẩu nguyên liệu đối với các doanh nghiệp trong ngành. Vinacas sẽ cung cấp cho các ngân hàng danh sách các doanh nghiệp xuất nhập khẩu uy tín để có căn cứ cho vay (nếu cần).

 Đồng thời, Vinacas cũng yêu cầu ngân hàng không can thiệp quá sâu vào nội bộ ngành, nhất là việc khuyên các doanh nghiệp điều “bỏ cọc” nhập khẩu nguyên liệu. Bởi điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp mà còn là uy tín, thương hiệu của ngành điều Việt Nam trên thị trường.

Theo các chuyên gia, để giải quyết thực trạng của ngành điều, giải pháp quan trọng là phải hình thành được các chuỗi liên kết giữa doanh nghiệp và các vùng nguyên liệu. Hiện nay, chỉ tính riêng ở Bình Phước, nhiều doanh nghiệp thành lập các hợp tác xã trồng điều sạch, điều organic để phục vụ cho xuất khẩu. Đây cũng là một hướng đi nhằm phát triển mạnh về chất cho ngành điều Việt Nam.

Bên cạnh đó, Hiệp hội Điều Việt Nam đang nỗ lực vận động doanh nghiệp thực hiện truy suất nguồn gốc từ trang trại đến bàn ăn, sản xuất sạch hơn, chế biến sâu hơn, phát triển mạnh hơn thị trường nội địa. Bên cạnh đó, xây dựng các nhà máy lớn, chú trọng đầu tư cho thương hiệu, từ đó nâng cao giá trị hạt điều, định vị thương hiệu điều Việt Nam trên thế giới, đưa giá trị thương mại của toàn ngành lên khoảng 4 tỷ USD trong năm 2019.

Theo Enternews