Đồng bộ hạ tầng – Bước tiến trong chuyển đổi số ngành Điện

Đến hết tháng 9 năm 2025, PC Lào Cai đang quản lý vận hành 488.786 công tơ điện tử, trong đó 482.183 công tơ được lắp sau các trạm biến áp công cộng. Các công tơ này thuộc ba hãng sản xuất chính: Gelex, Hữu Hồng và Psmart, tương ứng với ba hệ thống đo xa riêng biệt được vận hành song song trong nhiều năm qua. Theo kế hoạch của EVNNPC, toàn bộ hệ thống đo xa của các đơn vị sẽ được chuyển đổi thống nhất sang EVNHES – nền tảng đọc xa trung tâm, có khả năng thu thập, lưu trữ, xử lý và hiển thị dữ liệu đo đếm của hàng triệu điểm đo trên cùng một hệ thống. Việc này không chỉ giúp chuẩn hóa dữ liệu đo xa, mà còn tạo cơ sở cho các ứng dụng phân tích thông minh, dự báo phụ tải và tối ưu vận hành lưới điện.

Ông Cao Bình Định – Phó Giám đốc PC Lào Cai nhấn mạnh: “Việc đưa EVNHES vào vận hành là bước chuyển lớn về mặt quản trị dữ liệu. Đối với một địa bàn miền núi như Lào Cai, nơi có hàng trăm nghìn công tơ nằm rải rác ở nhiều vùng địa hình phức tạp, việc thống nhất dữ liệu đo xa giúp chúng tôi tăng khả năng kiểm soát, phát hiện sớm sai lệch, giảm thời gian xử lý sự cố và nâng cao minh bạch trong ghi chỉ số điện năng.”

Tiến độ khả quan và những hiệu quả ban đầu

Đến nay, PC Lào Cai đã chuyển đổi thành công 422.068/480.490 công tơ có đo xa, đạt 87,84%, với tỷ lệ thu thập dữ liệu toàn hệ thống 92,5%. Trong đó: Công tơ Gelex đã hoàn tất 100% chuyển đổi, tỷ lệ thu thập 97%; công tơ Hữu Hồng đạt 94,02% chuyển đổi, tỷ lệ thu thập 88,9%; công tơ Psmart đạt 72,35% chuyển đổi, tỷ lệ thu thập 91,8%. So với thời điểm vận hành độc lập các HES của nhà cung cấp, tỷ lệ thu thập dữ liệu có giảm nhẹ, nhưng đây là giai đoạn “giao thời” giữa hai hệ thống. Khi EVNHES vận hành ổn định và các thiết bị được nâng cấp đồng bộ, tỷ lệ thu thập sẽ nhanh chóng được khôi phục và cải thiện.

Ông Hà Thượng Sỹ – Trưởng phòng Kinh doanh PC Lào Cai cho biết: “Điểm tích cực của EVNHES là dữ liệu được tập trung về một đầu mối, giúp việc giám sát và điều hành thuận tiện hơn rất nhiều. Chúng tôi có thể theo dõi thống kê, đối chiếu sản lượng và phát hiện điểm đo bất thường nhanh hơn, từ đó hỗ trợ tốt hơn công tác kinh doanh và chăm sóc khách hàng.”

Những thách thức trong quá trình chuyển đổi

Thứ nhất đó là hạn chế về thiết bị và công nghệ. Hiện còn 41.587 công tơ Psmart hệ 1.0 và 2.0 chưa đáp ứng chuẩn giao tiếp của EVNHES; 4.907 công tơ đã nâng cấp lên 3.0 nhưng cần thời gian kiểm chứng ổn định. Đồng thời có 9.875 công tơ Hữu Hồng BKĐ và 2.053 công tơ PLC gặp lỗi truyền thông do nhiễu sóng hoặc DCU chưa nâng cấp thành công. Theo ông Hà Thượng Sỹ, đây là hạn chế phổ biến nhất, “Các thế hệ công tơ cũ của một số hãng chưa tương thích hoàn toàn với nền tảng mới, trong khi việc thay module hoặc DCU phải có sự hỗ trợ trực tiếp từ nhà sản xuất. Điều này khiến tiến độ chuyển đổi bị phụ thuộc, đặc biệt với địa bàn miền núi, khi việc di chuyển và thao tác kỹ thuật gặp nhiều khó khăn.”

Thứ hai là khó khăn trong thao tác và quản lý dữ liệu: Sau khi chuyển đổi, việc thay thế công tơ hoặc cập nhật điểm đo phải thực hiện khai báo song song trên hai hệ thống CMIS và EVNHES, gây tăng khối lượng thao tác. Ngoài ra, hiện EVNHES chưa tích hợp đầy đủ các tiện ích như: Đọc thông số dòng điện, điện áp tức thời; hiển thị trạng thái online/offline của DCU hoặc Repeater; biểu đồ thu thập sản lượng theo ngày; tính năng ra lệnh đọc lại dữ liệu để xử lý lỗi kết nối. Những thiếu hụt này khiến đơn vị khó chủ động trong giám sát và phân tích nguyên nhân mất dữ liệu, đặc biệt khi hệ thống cần xử lý hàng trăm nghìn điểm đo mỗi ngày.

Thứ ba là tính ổn định và tương tác hệ thống: Một số DCU sau khi chuyển sang EVNHES xuất hiện tình trạng “thiếu dữ liệu” dù không có thay đổi vật lý. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự khác biệt trong cơ chế truyền nhận dữ liệu và thời gian đồng bộ giữa DCU – HES – CMIS. PC Lào Cai đã phối hợp với EVNICT, NPCIT và các nhà sản xuất để xử lý từng bước, đồng thời duy trì song song hệ thống cũ trong giai đoạn đầu để đảm bảo liên tục dữ liệu sản lượng điện năng.

Triển khai đồng bộ các giải pháp khắc phục

PC Lào Cai đã thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm khắc phục tình trạng trên. Theo đó, Đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với IFC – đơn vị cung cấp module nâng cấp, nhằm đảm bảo cung ứng thiết bị kịp tiến độ. Mục tiêu hoàn thành nâng cấp toàn bộ công tơ Psmart trước 20/12/2025. Đồng thời, tiến hành thiết lập nhóm kỹ thuật liên phòng, gồm Phòng Kinh doanh, Kỹ thuật và CNTT, chịu trách nhiệm giám sát, rà soát dữ liệu, kịp thời phát hiện các điểm đo bất thường để xử lý từ xa.

Bên cạnh đó là xây dựng quy trình nội bộ tạm thời cho thao tác cập nhật CMIS–EVNHES song song, đảm bảo không gián đoạn trong quá trình thay thế công tơ định kỳ. Mặt khác PC Lào Cai cũng đề xuất EVNICT và NPCIT sớm bổ sung các công cụ quản lý đồng bộ dữ liệu CMIS–EVNHES, hiển thị trạng thái thiết bị, biểu đồ sản lượng, cảnh báo sự cố, và tính năng đọc lại dữ liệu DCU.

Ông Hà Thượng Sỹ chia sẻ thêm: “Khi EVNHES được bổ sung đầy đủ công cụ hỗ trợ, cán bộ kỹ thuật tại Điện lực cơ sở sẽ chủ động hơn trong việc kiểm tra, điều hành và khai thác dữ liệu. Mục tiêu của chúng tôi là biến EVNHES không chỉ là hệ thống đọc xa, mà là nền tảng phân tích dữ liệu phục vụ sản xuất kinh doanh.”

EVNHES được thiết kế theo kiến trúc mở, cho phép kết nối hàng triệu điểm đo từ nhiều loại công tơ khác nhau thông qua các DCU trung gian. Hệ thống không chỉ thu thập chỉ số điện năng, mà còn lưu trữ dữ liệu dòng, áp, biểu đồ phụ tải và cảnh báo bất thường – nguồn dữ liệu đầu vào quý giá cho các hệ thống DMS, OMS, và Customer Portal trong tương lai.

Việc PC Lào Cai sớm hoàn thành chuyển đổi sang EVNHES sẽ giúp đồng bộ dữ liệu toàn tuyến từ công tơ – DCU – HES – CMIS, hình thành chuỗi dữ liệu xuyên suốt, phục vụ mục tiêu vận hành thông minh, phân tích dữ liệu tập trung và ra quyết định dựa trên dữ liệu (data-driven management). Đặc biệt, mô hình vận hành này giúp giảm đáng kể công tác thủ công, tăng năng suất lao động, giảm sai sót khi ghi chỉ số và tăng tính minh bạch trong thanh toán điện năng. Trong tương lai, EVNHES còn có thể tích hợp các thuật toán học máy để phân tích tổn thất kỹ thuật, phát hiện gian lận điện năng, cảnh báo sự cố sớm, qua đó tối ưu hóa hiệu quả kinh doanh.

Định hướng và cam kết của PC Lào Cai

PC Lào Cai xác định công tác chuyển đổi EVNHES là nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch chuyển đổi số giai đoạn 2025–2030. Đơn vị đặt mục tiêu hoàn thành 100% công tơ sau TBA công cộng kết nối EVNHES trong năm 2025. Đồng thời, đạt tỷ lệ thu thập dữ liệu ổn định trên 98% từ năm 2026; Tích hợp đồng bộ dữ liệu EVNHES với CMIS, OMS, và DMS phục vụ điều hành sản xuất kinh doanh.

Ông Cao Bình Định – Phó Giám đốc PC Lào Cai khẳng định: “Chuyển đổi EVNHES không đơn thuần là thay đổi công cụ kỹ thuật, mà là bước chuyển về phương thức quản trị. Khi dữ liệu trở thành trung tâm, mọi hoạt động từ vận hành, kinh doanh đến dịch vụ khách hàng đều dựa trên cơ sở dữ liệu thống nhất và chính xác. Đó là nền tảng cho doanh nghiệp số ngành Điện.”

Công tác chuyển đổi EVNHES tại PC Lào Cai là minh chứng rõ nét cho quyết tâm chuyển đổi số của EVNNPC. Từ một hệ thống đọc xa phân tán, đơn vị đang tiến tới một hạ tầng dữ liệu thống nhất, minh bạch và sẵn sàng tích hợp các công cụ phân tích thông minh. Khi EVNHES hoàn thiện, PC Lào Cai sẽ không chỉ thu thập dữ liệu chính xác hơn, mà còn chủ động dự báo, phân tích và tối ưu vận hành lưới điện, hướng tới mô hình lưới điện số – doanh nghiệp số – khách hàng số.

Nguyễn Kiều Hưng – PC Lào Cai