Trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta, Việt Bắc luôn là “phên dậu” vững bền, “tấm lá chắn” phía Đông Bắc của Tổ quốc, là địa bàn có phong trào đấu tranh cách mạng đi đầu trong cả nước, Việt Bắc - Quân khu 1 trở thành “Chiếc nôi của cách mạng”, nơi ra đời các Đội Cứu Quốc quân l, Cứu Quốc quân 2, Cứu Quốc quân 3 và Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân - tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam ngày nay; là “An toàn khu”, “Thủ đô kháng chiến”, là “Chiến trường chính của các tỉnh Bắc Bộ” trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Việt Bắc còn là hậu phương lớn, “Cảng nổi” giữ vai trò giao lưu quốc tế của cả nước, đón nhận, trung chuyển hàng viện trợ của các nước XHCN và bạn bè quốc tế chi viện cho chiến trường miền Nam, nơi đọ sức quyết liệt với không quân của đế quốc Mỹ đánh phá miền Bắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, là địa bàn chiến đấu kiên cường, bám trụ, bám đất, bám dân ngăn chặn và đánh bại cuộc chiến tranh xâm lược trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Ngày nay, Việt Bắc - Quân khu 1 vẫn là địa bàn chiến lược quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Ra đời từ phong trào đấu tranh cách mạng của quần chúng nhân dân, trải qua 70 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng vũ trang Quân khu 1 luôn tỏ rõ lòng trung thành, đoàn kết, chủ động, sáng tạo, quyết tâm vượt qua gian khổ, hy sinh, tự lực, tự cường, phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, xứng đáng với lời khen ngợi của Bác Hồ: “Cách mạng đã do Việt Bắc mà thành công, thì kháng chiến sẽ do Việt Bắc mà thắng lợi”. 

Ngay từ khi cách mạng Việt Nam còn trong trứng nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Việt Bắc đã nhanh chóng xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang từ cơ sở của các tỉnh: Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Giang, Bắc Ninh, Thái Nguyên, Bắc Kạn. Đặc biệt, từ khi Việt Bắc được đón Bác Hồ về nước chỉ đạo cách mạng, lực lượng vũ trang Việt Bắc vừa tích cực giúp đỡ các địa phương xây dựng, củng cố chính quyền các cấp, xây dựng căn cứ địa cách mạng, các tổ chức chính trị ở các địa phương, vừa tuyên truyền, vận động, giác ngộ nhân dân ủng hộ Việt Minh, đoàn kết đánh Pháp, đuổi Nhật. Việt Bắc là nơi mở đầu cho thời kỳ cách mạng tiến lên đấu tranh vũ trang, phát động chiến tranh du kích giành chính quyền, là bàn đạp vững chắc để Tổng khởi nghĩa tháng Tám thành công, giành độc lập cho dân tộc, tự do, hạnh phúc cho nhân dân.

Chín năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Việt Bắc được chọn làm “An toàn khu”, trung tâm đầu não - nơi Trung ương Đảng, Bác Hồ trực tiếp chỉ đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Lực lượng vũ trang Chiến khu 1 đã bảo vệ an toàn tuyệt đối cho các cơ quan của Trung ương Đảng, Chính phủ và Bác Hồ. Đồng thời, các đơn vị chủ lực của Chiến khu đã phối hợp và tổ chức hàng trăm trận đánh nhằm chia cắt, tiêu hao, tiêu diệt quân địch, phá vỡ thế bao vây phong toả của chúng, mở thông biên giới phía Bắc của Tổ quốc với các nước trên thế giới. Các trận đánh trong chiến dịch Thu Đông 1947, chiến dịch Đường số 3, trận đánh Đồn Phủ Thông năm 1948, chiến dịch Đông Bắc 1, Đông Bắc 2, chiến dịch Biên giới 1950, Chiến thắng Đường số 4… đều có phần đóng góp chủ yếu của lực lượng vũ trang Liên khu 1, chiến công đó được in đậm trong trang sử vàng của dân tộc, là niềm tự hào không chỉ của quân và dân các dân tộc Việt Bắc, mà của cả dân tộc Việt Nam. Trong chiến dịch Đông Xuân 1953 - 1954, lực lượng vũ trang Quân khu đã cùng với các lực lượng trên mặt trận, tổ chức đánh hơn 700 trận kìm chân, chia cắt, căng kéo tiêu diệt địch, góp phần làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.

Trong công cuộc đổi mới đất nước, lực lượng vũ trang Quân khu đã nhanh chóng củng cố, xây dựng, tổ chức lực lượng thường trực theo hướng tinh gọn, phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Tập trung xây dựng Đảng bộ Quân khu vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức; không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng và đội ngũ đảng viên; luôn coi trọng công tác tư tưởng, giáo dục chính trị, pháp luật, tuyên truyền, định hướng tư tưởng, nhận thức, xây dựng cho cán bộ, chiến sĩ luôn có bản lĩnh chính trị vững vàng, động cơ, quyết tâm cao, phẩm chất đạo đức, lối sống trong sạch lành mạnh, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Tổ chức và phát huy tốt hiệu quả các phong trào thi đua quyết thắng, gắn với thực hiện việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” và Cuộc vân động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”. Chủ động, nhạy bén trong đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu “DBHB" và thủ đoạn "Phi chính trị hoá Quân đội" của các thế lực thù địch, bảo vệ đường lối, quan điểm, nền tảng tư tưởng của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Quân khu cũng thường xuyên tăng cường các biện pháp phòng thủ, tác chiến, giữ vững chủ quyền biên giới quốc gia, giữ vững sự ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn. Đẩy mạnh phối hợp, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương tích cực huy động, xây dựng, củng cố tiềm lực quốc phòng toàn dân, xây dựng thế trận quốc phòng, an ninh nhân dân vững chắc, tăng cường xây dựng, củng cố các khu vực phòng thủ tỉnh, huyện (thị, thành phố), nâng cao chất lượng tổng hợp, khả năng tác chiến trong khu vực phòng thủ theo hướng "cơ bản, thiết thực, phù hợp, từng bước vững chắc"; Xây dựng các căn cứ chiến đấu, căn cứ hậu phương ngày càng có chiều sâu, thiết thực;  Triển khai thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quốc phòng, quân sự địa phương; Không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh, khả năng sẵn sàng chiến đấu của LLVT Quân khu; Tập trung nâng cao chất lượng huấn luyện theo hướng sát thực tế, sát đối tượng, phù hợp với từng đơn vị; Kết hợp chặt chẽ huấn luyện với rèn luyện bộ đội sát với điều kiện chiến đấu, giữa nâng cao chất lượng huấn luyện với xây dựng nền nếp chính quy, rèn luyện kỷ luật; Tăng cường tổ chức luyện tập chỉ huy, tham mưu chiến dịch, chỉ đạo tổ chức diễn tập chiến thuật các cấp, diễn tập tổng hợp, hiệp đồng quân, binh chủng có thực binh bắn đạn thật đều hoàn thành tốt nhiệm vụ, bảo đảm an toàn tuyệt đối, sát với phương án, quyết tâm tác chiến phòng thủ của Quân khu, đáp ứng được yêu cầu sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc; Chủ động, ứng phó linh hoạt, xử lý kịp thời, hiệu quả với các tình huống thiên tai, bão lụt, cháy rừng… luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ, được cấp ủy, chính quyền và nhân dân các địa phương tin tưởng.

Trung tướng Phan Văn Giang - Tư lệnh quân khu 1 trực tiếp kiểm tra huấn luyện tại Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Bắc Giang

Đi đôi với thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị trọng tâm, Quân khu đã phát huy tốt vai trò, chức năng của “Đội quân công tác”, tích cực tham gia xây dựng, củng cố “Thế trận lòng dân”, luôn coi đây là nhiệm vụ hết sức quan trọng của LLVT Quân khu trong tình hình mới. Trong nhiều năm qua, Quân khu đã đưa hàng trăm đại đội, tổ công tác, hàng chục vạn lượt cán bộ, chiến sỹ đến các xã vùng sâu, vùng xa, vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn để giúp cấp uỷ, chính quyền, nhân dân địa phương xây dựng cơ sở chính trị, giúp nhân dân xoá đói, giảm nghèo. Thực hiện có hiệu quả phong trào “LLVT Quân khu chung sức xây dựng nông thôn mới”, tham gia xây dựng, củng cố các công trình dân sinh như: Làm đường, thuỷ lợi, trường học, trạm xá, nhà văn hóa, trạm truyền thông… Thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội, hỗ trợ, giúp đỡ các gia đình chính chính sách, người có công, gia đình có hoàn cảnh đặc biệt; thăm hỏi, động viên kịp thời LLVT và nhân dân địa bàn biên giới, các địa phương gặp thảm họa thiên tai.

Ghi nhận những thành tích tiêu biểu đã đạt được trong 70 năm qua, lực lượng vũ trang Quân khu 1 vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng, 02 Huân chương Hồ Chí Minh, 01 Huân chương Độc lập hạng Nhì, 02 Huân chương Quân công hạng Nhất và 01 Huân chương Quân công hạng Ba. 370 tập thể và 130 cá nhân được phong tặng Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, trong đó có 6 đơn vị được phong tặng Danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới; 2.397 mẹ được phong tặng Danh hiệu Mẹ Việt Nam anh hùng; hàng trăm tập thể được tặng Huân chương Quân công, Chiến công các loại và nhiều phần thưởng cao quý khác. Những chiến công và thành tích tiêu biểu được tích hợp trong suốt 70 năm qua đã xây đắp nên truyền thống vẻ vang của Lực lượng vũ trang Quân khu 1 với 8 chữ vàng: “Trung hiếu, Tiên phong, Đoàn kết, Chiến thắng”./.      

Xuân Trường