Năm 2025 ghi nhận bước phát triển vượt bậc của thị trường thương mại điện tử Việt Nam. Theo số liệu từ Bộ Công Thương và các tổ chức nghiên cứu, chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, tổng doanh thu trên 4 sàn thương mại điện tử lớn tại Việt Nam đã đạt khoảng 305,9 nghìn tỷ đồng, tăng 34,35% so với cùng kỳ năm trước. Dự báo cả năm 2025, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam có thể vượt mốc 30 tỷ USD, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước; một số ước tính thậm chí cho rằng con số này có thể đạt từ 32–40 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng duy trì ở mức 25–27%.
Việt Nam tiếp tục nằm trong nhóm các quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới, đứng thứ 3 khu vực Đông Nam Á về quy mô thị trường. Sự bùng nổ này được thúc đẩy bởi số lượng người dùng internet lớn (hơn 80 triệu người), tỷ lệ sử dụng điện thoại thông minh cao, hạ tầng thanh toán số và logistics ngày càng hoàn thiện, cùng với các chương trình khuyến mại quy mô lớn từ các nền tảng.
Tuy nhiên, song hành với những con số tăng trưởng ấn tượng là hàng loạt thách thức đặt ra cho công tác quản lý nhà nước. Nổi cộm nhất là tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội. Những hành vi này không chỉ trực tiếp xâm hại quyền lợi người tiêu dùng mà còn gây thiệt hại cho các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chân chính, làm suy giảm niềm tin vào môi trường thương mại điện tử.
Theo báo cáo tổng kết của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, trong năm 2025, lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã tiến hành kiểm tra hơn 27 nghìn vụ việc, phát hiện và xử lý 23.402 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách nhà nước gần 372 tỷ đồng. Các vi phạm chủ yếu liên quan đến kinh doanh hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ, vi phạm về giá cả và an toàn thực phẩm. Riêng trên môi trường thương mại điện tử, đã ghi nhận hơn 4.052 vụ vi phạm, phản ánh mức độ phức tạp và gia tăng nhanh chóng của các hành vi sai phạm trên không gian mạng.
Thực tế thời gian qua cho thấy nhiều vụ việc điển hình liên quan đến kinh doanh hàng hóa vi phạm trên nền tảng số đã bị lực lượng chức năng phát hiện và xử lý nghiêm. Tại TP Hồ Chí Minh, lực lượng Quản lý thị trường kiểm tra một điểm kinh doanh rao bán đường cát trên mạng xã hội, phát hiện gần 2 tấn đường không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp. Tại Hà Nội, hơn 2.000 sản phẩm giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng như Hermes, Gucci, trị giá khoảng 20 tỷ đồng, đã bị thu giữ; hay vụ việc tại hộ kinh doanh Mailystyle với 126 nghìn sản phẩm không hóa đơn, chứng từ, trị giá khoảng 20 tỷ đồng.
Điểm chung của các vụ việc này là các đối tượng vi phạm lợi dụng mạng xã hội như Facebook, TikTok, hình thức livestream bán hàng để tiêu thụ hàng giả, hàng lậu; kho hàng thường xuyên thay đổi địa điểm, phân tán nhằm né tránh kiểm tra. Đáng lo ngại hơn, nhiều trường hợp còn sử dụng người có ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOL, KOC) để quảng cáo, thổi phồng chất lượng sản phẩm, gắn mác “hàng xách tay”, “đặc sản vùng miền”, “nhà làm”, “sạch 100%”, đánh vào tâm lý tin tưởng của người tiêu dùng.
Trước thực trạng đó, việc quản lý tốt thị trường thương mại điện tử được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, mang tính lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh nhấn mạnh, chống hàng giả, hàng nhái trên thương mại điện tử phải được xác định là nhiệm vụ ưu tiên trong công tác quản lý thị trường hiện nay. Theo ông, môi trường kinh doanh trên không gian mạng có tính ẩn danh cao, tốc độ giao dịch nhanh, phương thức vi phạm ngày càng tinh vi, do đó cần tăng cường giám sát, kiểm tra thường xuyên, kết hợp chặt chẽ giữa quản lý truyền thống và ứng dụng công nghệ số.
Cục trưởng Trần Hữu Linh cho rằng, bên cạnh công tác kiểm tra, xử lý vi phạm, cần đẩy mạnh phối hợp liên ngành giữa lực lượng Quản lý thị trường với Công an, Hải quan, Y tế và chính quyền địa phương; đồng thời rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật để kịp thời điều chỉnh những vấn đề phát sinh từ thực tiễn. Việc nâng cao hiệu quả quản lý thương mại điện tử không chỉ nhằm xử lý vi phạm, mà còn tạo lập môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, bảo vệ doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Về mặt pháp lý, Quốc hội đã thông qua Luật Thương mại điện tử mới, có hiệu lực từ năm 2025, với nhiều quy định quan trọng như yêu cầu định danh người bán trên sàn thương mại điện tử thông qua hệ thống định danh điện tử quốc gia VNeID. Quy định này được kỳ vọng sẽ góp phần hạn chế tình trạng tài khoản ảo, tạo điều kiện thuận lợi cho việc truy xuất nguồn gốc, xử lý vi phạm. Cùng với đó, Nghị định 117/2025/NĐ-CP về quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh trên nền tảng số cũng giúp nâng cao trách nhiệm của các sàn và người bán.
Song song với hoàn thiện pháp luật, ứng dụng công nghệ được xem là giải pháp then chốt. Bộ Công Thương đang phối hợp với các sàn thương mại điện tử triển khai công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), hệ thống quét tự động nhằm phát hiện sớm hàng giả, hàng nhái ngay từ khâu đăng bán. Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng về cách nhận biết hàng giả, lựa chọn gian hàng chính hãng cũng được đẩy mạnh, góp phần xây dựng niềm tin trên thị trường.
Về lâu dài, theo Cục trưởng Trần Hữu Linh, phát triển thương mại điện tử bền vững không chỉ dừng lại ở việc “siết” quản lý, mà cần song hành với các cơ chế khuyến khích kinh doanh chân chính, thúc đẩy các chương trình như “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” trên nền tảng số. Các doanh nghiệp cần chủ động đầu tư công nghệ chống giả, nâng cao chất lượng sản phẩm, phối hợp chặt chẽ với các sàn thương mại điện tử và cơ quan chức năng trong việc phát hiện, ngăn chặn vi phạm.
Với những giải pháp đồng bộ, quyết liệt và sự vào cuộc của cả hệ thống, thị trường thương mại điện tử Việt Nam được kỳ vọng sẽ bước vào giai đoạn phát triển lành mạnh, bền vững hơn, vừa bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, vừa tạo động lực để thương mại điện tử tiếp tục trở thành trụ cột tăng trưởng của kinh tế số trong thời gian tới.
Bình Yên
