Hàng Việt vào “tầm ngắm” phòng vệ thương mại từ thị trường FTA
Đến nay, Việt Nam đã có quan hệ thương mại với hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó đã và đang ký kết, thực hiện 17 Hiệp định thương mại tự do (FTA), bao gồm những hiệp định thế hệ mới có tiêu chuẩn rất cao như CPTPP, EVFTA, RCEP, UKVFTA…
Quá trình hội nhập đã đưa kim ngạch xuất khẩu vượt mức trên 800 tỷ USD vào năm 2024, thặng dư thương mại được duy trì liên tục ở mức cao và đạt mức kỷ lục (đạt 25 tỷ USD), tạo nguồn ngoại tệ ổn định, giảm áp lực tỷ giá và hỗ trợ dự trữ ngoại hối.
Xuất khẩu sang các thị trường thành viên các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA đạt tăng trưởng cao và ổn định. Như xuất khẩu sang Australia (thành viên CPTPP) năm 2024 đạt 6,5 tỷ USD, tăng 23,8% so với năm 2023, xuất khẩu sang Canada (thành viên CPTPP) đạt 6,4 tỷ USD, tăng 13,5%; xuất khẩu sang EU đạt 51,7 tỷ USD, tăng 18,5%.
Tuy nhiên, song hành với những lợi ích thương mại là xu hướng gia tăng các vụ điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại. Đến nay, đã có khoảng 286 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại từ 25 thị trường và vùng lãnh thổ điều tra đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Trong đó, có nhiều vụ việc được khởi xướng từ các thị trường là đối tác FTA của Việt Nam.
Những thị trường được xem là có mức độ hợp tác sâu với Việt Nam như EU, Ấn Độ, Australia, Mexico, Canada là các đối tác trong các FTA lại là những nơi đang thường xuyên điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp hoặc tự vệ đối với hàng hóa Việt Nam. Đơn cử như thị trường EU đã tiến hành 18 vụ việc, Ấn Độ là 39 vụ việc và Canada là 21 vụ việc.
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, biện pháp phòng vệ thương mại là xu thế chung để bảo vệ sản xuất trong nước của các quốc gia. Tuy nhiên, theo Cục Phòng vệ thương mại, điểm đáng chú ý là xu hướng điều tra ngày càng phức tạp hơn. Phạm vi sản phẩm bị điều tra mở rộng, bao gồm cả những mặt hàng có giá trị nhỏ như túi giấy, mật ong, đĩa giấy, bên cạnh các mặt hàng truyền thống.
Ngoài ra, phương thức điều tra cũng tinh vi hơn, với các hình thức “điều tra kép” hoặc “điều tra chùm”, cùng lúc điều tra nhiều mặt hàng trong cùng ngành hoặc áp dụng đồng thời nhiều biện pháp phòng vệ thương mại.
Các quy định điều tra ngày càng khắt khe, kéo dài thời gian, thậm chí có những nội dung mới như điều tra tách riêng phạm vi sản phẩm, điều tra chống lẩn tránh và trợ cấp xuyên quốc gia.
Nhiều quốc gia vẫn xem Việt Nam là nền kinh tế phi thị trường, dẫn tới mức thuế áp dụng không hợp lý và mang tính áp đặt.
Cải thiện năng lực ứng phó
Trước diễn biến, xu hướng điều tra phòng vệ thương mại toàn cầu, đặc biệt từ các thị trường đối tác FTA, các cơ quan quan lý, doanh nghiệp, hiệp hội, ngành hàng đã có sự chủ động, hợp tác chặt chẽ để ứng phó với các vụ điều tra phòng vệ thương mại từ nước ngoài.
Nhờ đó, trong thời gian qua, công tác ứng phó phòng vệ thương mại của Việt Nam đã ghi nhận những kết quả tích cực. Theo Cục Phòng vệ thương mại, gần 50% số vụ việc do nước ngoài điều tra đã được hỗ trợ xử lý hiệu quả, giúp chấm dứt điều tra hoặc gỡ bỏ áp thuế.
Đơn cử như Australia, Ấn Độ, Malaysia và Indonesia đã chấm dứt nhiều vụ điều tra hoặc không áp thuế với sản phẩm như ống thép, ván gỗ MDF, nhôm ép. Một số doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu cá tra, basa, tôm, lốp xe, thép đã được hưởng mức thuế thấp hoặc bằng 0, tạo lợi thế cạnh tranh lớn so với các quốc gia cùng ngành.
Cục Phòng vệ thương mại cũng ghi nhận sự chủ động ngày càng cao từ phía doanh nghiệp. Theo đó, nhiều doanh nghiệp đã thành lập đội ngũ chuyên trách, xây dựng hệ thống kế toán, quản trị minh bạch, phối hợp chặt chẽ với luật sư và thương vụ Việt Nam ở nước ngoài. Bên cạnh đó, hệ thống cảnh báo sớm và cơ sở dữ liệu đã góp phần nâng cao năng lực phòng vệ của cộng đồng doanh nghiệp.
Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết, với sự đồng hành của Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam và các doanh nghiệp gỗ Việt đã chuẩn bị tâm thế để ứng phó với các vụ điều tra từ các thị trường. Đặc biệt, doanh nghiệp gỗ đánh giá rất cao sự đồng hành của Cục Phòng vệ thương mại trong đào tạo, tập huấn tăng cường năng lực cho doanh nghiệp gỗ, trợ giúp kỹ thuật phòng vệ thương mại và giao tiếp, phản biện ở cấp quốc gia khi có vụ việc.
Phát huy sức mạnh "bó đũa"
Tuy nhiên, chia sẻ tại Hội thảo “Sử dụng biện pháp phòng vệ thương mại trong tình hình mới - Phổ biến các văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành trong lĩnh vực phòng vệ thương mại” mới đây, bà Trần Đỗ Quyên - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại nhấn mạnh, cùng với cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế, các doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với những thách thức đáng kể từ các vụ việc phòng vệ thương mại do các nước ngoài khởi xướng.
Theo đại diện Cục Phòng vệ thương mại, nhiều sản phẩm chủ lực như thép, dệt may, da giày, thủy sản, gỗ và sản phẩm gỗ đã phải đối mặt với các cuộc điều tra phòng vệ thương mại, gây ra những thiệt hại đáng kể về kim ngạch xuất khẩu, sức cạnh tranh, việc làm và gián đoạn chuỗi cung ứng.
Đặc biệt, khó khăn chính là quy định phòng vệ thương mại của các nước ngày càng phức tạp, doanh nghiệp lớn còn chưa tập trung nguồn lực khi tham gia vụ việc phòng vệ thương mại; doanh nghiệp nhỏ còn hạn chế nguồn lực, dẫn đến bị động và ảnh hưởng kết quả điều tra.
Trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều biến động, bảo hộ thương mại có xu hướng gia tăng. Vì vậy, sự đồng hành chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, hiệp hội, doanh nghiệp sẽ là nền tảng để Việt Nam giữ vững đà tăng trưởng xuất khẩu, bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp.
Trong đó, theo ông Ngô Sỹ Hoài, thực tiễn từ các vụ điều tra phòng vệ thương mại cho thấy doanh nghiệp không thể ứng phó một cách đơn lẻ. Thay vào đó, cần có sự liên kết, phối hợp chặt chẽ giữa các doanh nghiệp trong ngành để tạo thành sức mạnh “bó đũa” ứng phó hiệu quả.
Thực hiện Đề án 1659/QĐ-TTg về nâng cao năng lực phòng vệ thương mại trong bối cảnh FTA thế hệ mới, Cục Phòng vệ thương mại cũng đã nêu rõ, cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường phối hợp trong cung cấp thông tin, đào tạo và hỗ trợ doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, các hiệp hội được khuyến nghị cần thực sự phát huy vai trò là đầu mối tập hợp tiếng nói ngành, tổ chức phản biện, thuê luật sư, trả lời bảng hỏi đồng bộ, bảo vệ lợi ích chung cho toàn ngành. Còn về phía doanh nghiệp, cần chủ động hơn trong xây dựng hệ thống kế toán rõ ràng, quản trị rủi ro và duy trì trao đổi thường xuyên với hiệp hội, nhà xuất khẩu, cơ quan quản lý nhà nước.
Theo congthuong.vn
