Vậy con bị lạc quí hơn 99 con kia sao? Xét về giá trị nó chỉ là 1/99, nhưng liệu nó hay ở chỗ chủ chăn đã thể hiện lòng nhân ái: cứu một con lạc còn hơn cả 99 con còn lại (?!) Điều này có thể bị hồ nghi, nhưng điều thứ hai thì không thể: con chiên lạc đã được hưởng số phận ưu ái vinh quang giành cho nó.
Khởi đầu, lúc tuổi mới mờ ria mép, Ngọc Lê Ninh (NLN) đã theo chân hai nhân vật lừng lẫy về thơ là Hoàng Nhuận Cầm và Nguyễn Việt Chiến đi đọc thơ tung trời tại các trường đại học. Lúc trẻ mà đã được đọc thơ với hai người hùng như vậy mấy ai có thể. Thơ của Ninh không quá gai góc nhưng khi đó rất khó đăng báo vì nhiều lý do khác nhau. Trong đó, cái đáng “ghét” nhất là thơ của Ninh lại hay. Thế mới khổ?! Nó bao gồm cả trí tuệ lớn, một tình cảm mênh mông, một trải nghiệm sâu lắng, một tình yêu si mê, một tâm trạng ẩn khuất, một sự kiên nhẫn bình thản theo đuổi nghiệp làm thơ cùng một tâm cảm thiên nhiên bao gồm vũ trụ, rồi tột đỉnh là tình yêu con người. Và tâm cảm đó “dâng lên” thành tình yêu đất nước và thời đại…
Tác giả Nguyễn Hoàng Đức
Thơ trước hết là nhịp điệu! Theo mỹ học, chúng ta đi suốt ngày mỏi rạc chân cũng không thành nhạc, nhưng chỉ cần miệng huýt gió, nhảy chân sáo, thì mỹ cảm bắt đầu đặt viên gạch đầu tiên cho nghệ thuật. NLN viết:
Ơ kìa! gió đã về
Mân mê chùm khế ngọt
Líu lo ngàn chim hót
Nhảy nhót mừng xuân sang
…
(Gió Xuân, tập Chưa thể đặt tên, T2)
Ngày nay, đã xuất hiện thơ văn xuôi, mở đầu là nữ thi sĩ Nga Tsvetaeva (1892-1941), với mục đích ưu tiên thông điệp triết lý. Mặc dù sính vần điệu nhưng thơ của Lê Ngọc Ninh cũng rất chăm triết lý. Tiết tấu trong thơ, cũng như nhịp điệu mang tính âm nhạc đã chứng tỏ đó là những nhà thơ giàu thiên bẩm ngay từ dưới gót giầy.
Không chỉ giàu nhạc tính mà Thơ của Ngọc Lê Ninh còn khá sang trọng và sâu lắng. Đó là sự sang trọng của một tri thức lớn cũng như có xúc cảm thâm sâu, chẳng hạn:
Là cái ngày ta thánh giá uy linh
Rơi bóng Chúa lạy về đâu cũng tội
Tìm xơ xác bay vào đời cứu rỗi
Tình mồ côi anh phiêu bạt trăm chiều …
(Nỗi nhớ lăn tròn, T1)
Nếu để đặt tên bút pháp thơ của NLN là gì? Tôi sẽ gọi là “Tân cổ điển” (The new classic). Chữ Classic còn được gọi là “kinh điển”. Tôi cho rằng, đây là dòng sẽ trường tồn nhất. Thơ xưa nay, người ta vẫn tức cảnh sinh tình. Nhưng cảnh vật trong thơ của NLN rất mênh mông và thường mang tầm vóc vũ trụ, chẳng hạn:
Sóng ngã nhào xuống bãi
Nước vương vãi khắp bờ
Cả ngày theo con gió
Nhậu say quên đất trời …
( Sóng ngã nhào, T2)
Hay Nhà thơ còn lấy chính vũ trụ làm vật liệu đắp tượng đài thơ:
Xưa học trường vũ trụ
Trăng đoạt giải hoa khôi
Đắm say yêu trái đất
Tự nhiên lấy mặt trời…
(Trăng, T1)
Thơ hiện đại, tiêu chí mãnh liệt của nó là lý trí. Vì đó là đặc trưng mạnh nhất, cao nhất của thời hiện đại đã thoát khỏi màn sương bao la u mê của cảm xúc. Thơ NLN lý trí ở khắp nơi, mỗi dòng, mỗi câu thường thẫm đẫm điều ấy:
Thời gian
Vít còng lưng mẹ
Nhưng
Kéo thẳng lưng con…
(Hai chiều tổ quốc, T1 )
Tình yêu trong thơ NLN cũng thật mênh mông, dạt dào, tinh tế và đằm thắm:
Hoàng hôn ngủ gật trên bờ
Nắng vung hạt lưới vây hờ mắt ai
Gió đem câu chuyện kể hoài
Mải mê mây đánh phấn dài mặt sông
Sụt sùi sương khóc đẫm đồng
Chiều rơi quả nhớ trên dòng sông thơ
(Vô đề 3, T1)
“Nắng vung hạt lưới”, “chiều rơi quả nhớ”… thật là tinh tế, êm ái và dễ thương! Tác giả có quan sát rất tinh tế và hiện đại, chẳng hạn:
Cô đơn liếm những mặt tường câm lặng
Nỗi nhớ em giăng mắc cả một thời
Buồn thất thểu lang thang ngoài ngõ vắng
Theo tôi về giấc mộng vỡ làm đôi
(Khóc dọc thời gian, T1)
Không chỉ có nhịp điệu mỹ cảm, cái nhìn thấu thị, mà khí thơ của NLN cũng rất mạnh mẽ:
Em chẳng khi nào dám nói yêu anh
Nên trái đất ngày càng thêm khô hạn
Vũ trụ mai sau như lòng anh nứt rạn
Mặt trời rơi, lửa tắt, thế gian tàn…
(Cây tình yêu trụi lá, T2)
Tính triết lý của một nhà khoa học mang hồn thơ trong NLN tất yếu muốn định nghĩa cuộc sống, tình yêu và cả con đường thơ, như trong bài “Tan vào hạt sáng”, T2:
Ánh sáng
Là linh hồn của mặt trời
Tỏa đi muôn nơi
Gieo nguồn sự sống
…
Ánh sáng
Là những hạt không trọng lượng
…
Ánh sáng
Mang nỗi nhớ nhung
Hình thành nên tình yêu, hạnh phúc
Ánh sáng
Tan được vào anh trong mọi lúc
Vì ánh sáng
Là em.
Không chỉ quan sát giỏi mà tác giả còn suy ngẫm tài, suy ngẫm ra cái gì giống như quyền sống của sáng tạo:
Tay dắt cô đơn
Trú vào hơi thở
Nép mình trong cơn rét đợi chờ
Bong bóng thờ ơ
Lòng vỡ cùng hy vọng.
(Vỡ cùng hy vọng, T1)
Người ta được sống, được hàn gắn, được phục sinh là nhờ hy vọng. Ở đây, tác giả lại hy vọng trong “vỡ” - tức là thứ xao xuyến, sợ hãi, thất vọng mơ hồ.
Trong tâm hồn tác giả, con đường đi từ cá nhân đến cộng đồng và vũ trụ rất rõ rệt. NLN đã thể hiện tình cảm thời đại qua trăn trở rất nhiều. Đặc biệt là trong bài thơ “Thơ mở cửa”- T1, một mạch thơ rất hiện đại:
Đêm nay từng con chữ
Bò trên giấy nghẹn ngào
Thơ nằm như tắt thở
Đời mình sẽ ra sao?
…
Tôi nằm nghe đói rét
Trong cuộc chiến điêu tàn
…
Vết thương còn râm ran
Hờn căm chưa tát cạn
Choáng ngợp mắt thời gian
Xóa thù xưa thành bạn
…
Này mắt xanh đen nâu
Những mầu da tiếng nói
Hãy cùng nhau nguyện cầu
Đừng gây thêm khói lửa
Đừng gieo thêm tội lỗi
Trên mặt đất hao gầy
Đừng để chồi xanh chết
Trước lá cành run cây.
Đây đúng là một bài thơ có nhãn quan của Liên Hiệp Quốc?!
Ngắm quê hương, tâm cảm tác giả trĩu nặng ưu tư sám hối, bởi một quê hương nghèo nàn lạc hậu và hận thù kéo dài không dứt:
Nên anh viết bằng con tim không ngủ
Mực yêu thương là máu chạy quanh người
…
Ta nhớ mãi lỗi lầm gieo mưa bão
Làm buồn đau sạt lở những ngày xanh
Như đất nước mình đi qua hết chiến tranh
Như cuộc chiến làm rừng sâu mất ngủ
Những trận đánh xé tan thành quách đổ
Nghe máu văng nhuộm tím cả trời chiều
…
Bài thơ này anh viết đến mai sau
Khi hai đứa đã nằm im dưới cỏ
Nhưng em ơi! Tình hai ta vẫn thở
Nhịp thương yêu khuấy động dải thiên hà.
(Chưa thể đặt tên, T2)
Tình yêu dù nhắm mắt vẫn khuấy động dải thiên hà, nghe vĩ đại mà rất tự nhiên. Tự nhiên bởi tác giả có tấm lòng và tư duy triền miên nhiều đến nỗi thành thói quen?!
Và tôi muốn nhắc đến bài tột đỉnh xúc cảm của tác giả NLN về tình yêu, đất nước, con người, khi anh là người đã tiên phong ra nơi đầu sóng ngọn gió, sơn cùng thủy tận thiếu vắng tình quê:
HỊCH SÓNG GÀO
Tác giả: Ngọc Lê Ninh (dành cho ngày mất quần đảo Hoàng Sa và một số đảo tại quần đảo Trường Sa)
Đêm nằm nghe sóng gào
Từ Hoàng sa, Trường Sa
Vọng hồn bao lính đảo
Nhắc ta giữ đất nhà.
Đây Hoàng sa! Trường Sa!
Ghi sách trời, sách sử
Đây máu thịt ông cha
Bao đời qua gìn giữ.
Tôi lần theo quá khứ
Những nước bạn quanh ta
Lục tung từng trang sử
Chẳng thấy đảo Hoàng Sa.
Ôi đất Việt Nam ta!
Vươn dài ra Phú Quốc
Nối Trường Sa, Hoàng Sa
Nằm chung thềm đất nước.
Này! Hỡi quân xâm lược!
Trả lại đảo mau mau!
Ở đời đi ăn cướp
Trước sau cũng mất đầu.
Tôi chạy tới mai sau
Gặp Kim Quy - Thần bảo:
"Đừng quên chuyện Mỵ Châu!
Kẻ thù luôn gian xảo!
Hãy cùng nhau giữ đảo!
Không khoan nhượng biển trời!
Mặc nắng cào, mưa, bão!
Giặc sang! Đánh tơi bời!"
Thơ của Ngọc Lê Ninh cũng có dăm bài bị sa vào kể lể thông tin cấp một hơi dễ dãi, nhưng đó chỉ chưa đến một toa “đen” trong cả đoàn tầu mỹ học dồi dào đẹp đẽ của thơ anh. Một tác giả rất chí huyết với thơ, với trí tuệ cao, tâm cảm mênh mông và thâm u. Một người yêu thiên nhiên đến từng cấu trúc của địa tầng, yêu con người, yêu quê hương và dân tộc qua cảm thông với mỗi mảnh đời lầm lũi, nghèo khó cả cơm ăn lẫn công bằng… Chúc mừng tác giả Ngọc Lê Ninh chín muộn, nhưng đào tiên bao giờ cũng chín muộn hơn cà ăn xổi!
Tháng Sáu này, Nhà thơ NLN sẽ ra mắt tập thơ thứ ba, tên gọi có lẽ còn nằm khuất lấp trong bài thơ nào đó như tập “Chưa thể đặt tên”. Mong rằng, tác giả sẽ làm chúng ta phải leo dốc mới đạt tới độ cao! Trong chờ đợi, mời các bạn “nếm” trước một bài, xem có phải vẫn là phong độ mỹ học của chàng thi sĩ nhiệt huyết, tài hoa này:
DỰ TÌNH
Này em hỡi!
Rồi một ngày trái đất sẽ già nua
Mắt biển xanh bỗng nhuốm màu mờ đục
Tóc rừng sâu trụi lá tình lăn lóc
Suối cạn nguồn yêu sỏi đá khóc cùng sông.
Và Anh biết!
Núi đồi nhăn nheo nứt nẻ ruộng đồng
Cỏ bạc phếch khô cong thời nông nổi
Ngày xanh rơi! Đá rụt vào bóng tối
Dung nham tim tắt lạnh đáy tâm hồn.
Và Anh sợ!
Chúng mình về sau như trái đất hoàng hôn
Em! Ta hãy mau mau! Cùng siết chặt!
Cho rối rít làn môi! Cho trào dâng sóng khát!
Đêm dìu đêm theo nhật thực toàn phần.
(Viết về các tập thơ “Vỡ cùng hy vọng” - T1, “Chưa thể đặt tên” - T2, cùng tập bản thảo sắp ra)
Nguyễn Hoàng Đức (Hội viên Hội Nhà văn Hà Nội)
