Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết, triển khai thực hiện Quyết định số 68/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ từ năm 2016 đến năm 2025 và các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã tập trung vào 3 lĩnh vực, chủ yếu là: Linh kiện, phụ tùng, các loại máy móc, thiết bị; Lĩnh vực CNHT cho ngành dệt may, da giày; Lĩnh vực CNHT cho ngành công nghệ cao, với mục tiêu tiêu phải đạt được 45% trở lên nhu cầu cho sản xuất nội địa.
Sau 6 năm triển khai thực hiện, chương trình đã đạt được một số kết quả nhất định, cụ thể, linh kiện kim loại đáp ứng được khoảng 85-90% nhu cầu của xe máy, 15-40% nhu cầu linh kiện cho sản xuất ô tô (tùy theo chủng loại xe), 40-60% cho các loại máy nông nghiệp và máy động lực; ngành dệt may - da giày đáp ứng khoảng 40-45%.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn một số sản phẩm đạt thấp hơn so với mục tiêu chung như ngành điện tử, tin học, viễn thông, điện tử chuyên dụng, sản xuất trong nước thì mới đáp ứng được khoảng 15%. Các ngành công nghiệp công nghệ cao trong nước cũng mới chỉ đáp ứng được khoảng 10%.
Lý giải nguyên nhân của những sản phẩm CNHT đạt thấp hơn so với mục tiêu đề ra, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng, đó là do nguồn lực đầu tư hỗ trợ của Nhà nước còn hạn chế và khó tiếp cận. Chính sách thu hút FDI chưa khuyến khích được việc liên kết của các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài với các doanh nghiệp trong nước (chưa khuyến khích và chưa ràng buộc) nên dẫn đến tình trạng này. Các doanh nghiệp Việt Nam chưa quan tâm, chưa chủ động tìm hiểu nắm bắt thông tin về các chính sách ưu đãi, hỗ trợ. Ngành CNHT cơ khí thu hút đầu tư là rất khó, bởi vì vốn lớn nhưng thị trường thì rất hẹp và Việt Nam là nước đi sau, cho nên khả năng cạnh tranh với các nước khác phát triển là khó khăn… Bên cạnh đó, việc phối hợp thực hiện chính sách giữa các cấp, các ngành, các địa phương, đơn vị và các doanh nghiệp chưa được tốt.
Về giải pháp để đạt mục tiêu đã đề ra trong thời gian tới, Bộ trưởng cho biết cần phải hoàn thiện đồng bộ chính sách, trong đó có việc nghiên cứu xây dựng Luật Phát triển công nghiệp trọng điểm để tạo nền tảng pháp lý thống nhất, vững chắc thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và CNHT. Phân bổ hợp lý các nguồn lực quốc gia từ Trung ương đến địa phương để tập trung phát triển CNHT; Phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương, địa phương, kể cả đối với doanh nghiệp để có thể thực hiện chính sách thuận lợi; bố trí đủ nguồn lực cho Chương trình phát triển CNHT năm 2025 và tiếp tục triển khai Chương trình ở giai đoạn tiếp theo; Tạo thị trường cho CNHT bằng cách phát triển các ngành công nghiệp hạ nguồn (các ngành sản xuất, lắp ráp sản phẩm hoàn chỉnh), cũng như thu hút các tập đoàn đa quốc gia đầu tư các dự án quy mô lớn tại Việt Nam; từng bước mở rộng ra thị trường nước ngoài để tận dụng các FTAs đã ký kết. Đồng thời, cần đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng hỗ trợ cho doanh nghiệp và tăng cường chương trình hoạt động hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất cho doanh nghiệp CNHT Việt Nam đủ sức cạnh tranh với hàng ngoại nhập.
Cũng tại phiên chất vấn, trả lời đại biểu về việc lo ngại trước tình trạng các doanh nghiệp CNHT trong nước chưa kịp lớn, chưa đủ sức cạnh tranh trước làn sóng đầu tư của các tập đoàn toàn cầu để tham gia vào chuỗi cung ứng, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài đến Việt Nam bao giờ cũng muốn có nhiều doanh nghiệp hỗ trợ "cùng hệ" với họ. Đây là những doanh nghiệp có kinh nghiệm, đạt tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm cũng như tiêu chuẩn về môi trường, đồng thời cũng là những doanh nghiệp có sản phẩm với giá cả cạnh tranh. Trong khi đó, doanh nghiệp CNHT của Việt Nam "sức khỏe" còn yếu, mặc dù có cơ chế nhưng không tiếp cận được.
Muốn giành lại thị phần cho doanh nghiệp CNHT trong nước, cần phải rà soát lại hệ thống pháp luật để làm sao cơ chế, chính sách Nhà nước ban hành ra phải đi vào cuộc sống. Doanh nghiệp trong nước có thể hấp thụ được, thông qua đó mà lớn lên. Các địa phương cũng phải dành những điều kiện thuận lợi nhất trong điều kiện có thể để giúp cho các doanh nghiệp có được mặt bằng, hạ tầng, sự giúp đỡ về nguồn vốn hoặc đào tạo tạo nguồn nhân lực... Đặc biệt, cần phải sửa đổi Luật Đầu tư nước ngoài và một số luật có liên quan để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài đến Việt Nam cần phải có cơ chế ràng buộc thay vì khuyến khích như hiện nay, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Minh Vũ
