Tại Hội thảo, các chuyên gia đến từ cơ quan Chính phủ, phi Chính phủ, các tổ chức quốc tế, các Hiệp hội doanh nghiệp, các doanh nghiệp cũng như các bên liên quan đã thảo luận, trao đổi về thực tiễn, thực hành và các giải pháp để thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ (CNHT) và liên kết chuỗi mạnh mẽ hơn.

Phát biểu mở đầu Hội thảo, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, trong những năm qua, ngành CNHT trong nước cũng đã có nhiều khởi sắc cả về số lượng và chất lượng, chiếm khoảng 4,5% tổng số doanh nghiệp của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo. CNHT góp phần tăng cường sự liên kết trong chuỗi cung ứng của các ngành công nghiệp chủ lực của nền kinh tế như dệt may, da giày, điện tử, nông nghiệp, thủy sản… với các thị trường lớn và khó tính như Hàn Quốc, Nhật, Mỹ, châu Âu, Trung Quốc… Tuy nhiên, bên cạnh đó, ngành này vẫn còn nhiều thách thức như về quy mô, kinh nghiệm, năng lực, thị phần, thương hiệu… đòi hỏi nỗ lực của nhiều bên để CNHT phát triển mạnh mẽ hơn, thu hẹp khoảng cách giữa yêu cầu của ngành công nghiệp nội địa, cũng như của các đối tác, khách hàng đa quốc gia và năng lực đáp ứng.

Vì vậy, việc thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên - mà trọng tâm là ngành CNHT vẫn là nhiệm vụ hàng đầu mà các cơ quan, đơn vị và cộng đồng doanh nghiệp cùng chung tay thực hiện – Phó Chủ tịch VCCI nhấn mạnh.

Chia sẻ về thực trạng ngành CNHT Việt Nam hiện nay, ông Phạm Thanh Tùng – Phòng CNHT, Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, nước ta hiện có khoảng 5.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực CNHT, cung cấp nguyên vật liệu, phụ tùng, linh kiện cho các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm cuối cùng trong các ngành ô tô, điện tử, cơ khí, dệt may, da giày, trong đó, có đến 88% doanh nghiệp CNHT là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thế mạnh của các doanh nghiệp là đã có sản phẩm CNHT phần nào đáp ứng khá tốt nhu cầu trong và ngoài nước. Một số doanh nghiệp CNHT trong nước ngày càng tích cực sử dụng các công cụ quản lý hiện đại vào sản xuất, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, trở thành nhà cung cấp cho các công ty đa quốc gia. 

Tuy nhiên, bên cạnh đó, CNHT Việt Nam vẫn bộc lộ những tồn tại, hạn chế. Cụ thể, sản phẩm CNHT trong nước còn đơn giản, hàm lượng công nghệ trung bình và thấp, có giá trị nhỏ trong cơ cấu giá trị sản phẩm. Tỷ lệ nội địa hóa các ngành công nghiệp còn thấp, đơn cử ngành điện tử chỉ từ 5-10%; ngành ô tô từ 7-10%; ngành dệt may, da giày từ 45-50%.

Các doanh nghiệp CNHT Việt Nam còn thiếu nguồn lực để đổi mới, chưa đủ năng lực cung cấp linh kiện và phụ tùng có hàm lượng công nghệ cao, kỹ thuật phức tạp đáp ứng các yêu cầu để tham gia sâu vào chuỗi sản xuất toàn cầu. Theo báo cáo khảo sát của Tổng cục Thống kê năm 2021 cho thấy, về trình độ công nghệ, khoảng trên 30% doanh nghiệp vẫn đang sử dụng hoàn toàn thiết bị điều khiển thủ công, trên 50% có sử dụng thiết bị bán tự động, chỉ hơn 10% doanh nghiệp có sử dụng thiết bị tự động hoá và chưa đến 10% doanh nghiệp có sử dụng robot trong dây chuyền sản xuất.

Xét theo chuỗi giá trị, tỷ trọng doanh nghiệp hoạt động ở các phân khúc mang lại giá trị gia tăng cao trong chuỗi giá trị khá thấp, chỉ có khoảng 19% doanh nghiệp dệt may da giày và 33% doanh nghiệp điện tử có thực hiện công đoạn thiết kế trong quá trình sản xuất.

Phần lớn doanh nghiệp CNHT chưa áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế, hay những công cụ quản lý sản xuất thông dụng. Chỉ có khoảng 20% doanh nghiệp có chứng nhận ISO 9000 (quản lý chất lượng), 9% doanh nghiệp có chứng nhận ISO 14000 (quản lý môi trường), cũng khoảng hơn 20% doanh nghiệp cho biết có thực hiện 5S tại doanh nghiệp, trong khi các công cụ khác như Lean, 6 sigma, hay TQM, TPM thì số doanh nghiệp áp dụng chỉ khoảng từ 1-2%.

Ông Tùng cho rằng, để nâng cao năng lực doanh nghiệp CNHT phải đẩy mạnh, tăng cường hợp tác trong nước và quốc tế trong nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học, công nghệ, mua bán, chuyển giao các sản phẩm khoa học, công nghệ. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong việc đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, phát triển hệ thống đánh giá, cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia, đặc biệt đối với các kỹ năng nghề quan trọng trong lĩnh vực CNHT.

Tại Hội thảo, bà Nguyễn Thị Thu Hằng, Trưởng phòng cấp cao về Hỗ trợ đối tác, Trung tâm mua hàng Samsung Việt Nam cũng cho biết, Samsung sẽ tiếp tục tăng cường hoạt động hỗ trợ nhằm phát triển CNHTVN bằng việc nhân rộng kết quả dự án hợp tác hiện tại (tư vấn cải tiến, đào tạo chuyên gia tư vấn và khuôn mẫu), củng cố sức mạnh tổng hợp.

Ông Ngô Khải Hoàn - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp cho biết, thời gian qua, có nhiều cơ chế, chính sách đã được ban hành nhằm thúc đẩy mạnh mẽ quá trình phát triển công nghiệp nói chung và CNHT nói riêng. Cục Công nghiệp đã triển khai nhiều hoạt động hợp tác với các đơn vị, tổ chức trong nước cũng như quốc tế, các doanh nghiệp FDI lớn tại Việt Nam nhằm hỗ trợ doanh nghiệp CNHT Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo cơ hội để các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Hiện Bộ Công Thương cũng đang phối hợp với các cơ quan, đơn vị triển khai Chương trình phát triển CNHT giai đoạn 2016-2025 nhằm hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp CNHT nội địa và tăng cường kết nối, tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Đáng chú ý, Cục Công nghiệp - Bộ Công Thương và Samsung Việt Nam đã phối hợp triển khai một số dự án hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất, cải thiện chất lượng sản phẩm, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi sản xuất của Samsung cũng như chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cụ thể gồm: Chương trình hợp tác đào tạo chuyên gia tư vấn Việt Nam, Chương trình tư vấn cải tiến cho doanh nghiệp Việt Nam, Dự án hợp tác đào tạo nhân lực khuôn mẫu Việt Nam, Dự án hợp tác phát triển nhà máy thông minh tại Việt Nam. Các chương trình này bước đầu đã đạt được những kết quả khá ấn tượng: Đào tạo được 406 tư vấn viên trên toàn Việt Nam, cải tiến quy trình sản xuất cho 379 doanh nghiệp Việt Nam… Tính đến năm 2021, tổng số doanh nghiệp nội địa tham gia vào chuỗi cung ứng là 752 doanh nghiệp, trong đó 51 doanh nghiệp là nhà cung ứng cấp 1, 203 doanh nghiệp là nhà cung ứng cấp 2 và 498 doanh nghiệp là nhà cung ứng dịch vụ.

Trong thời gian tới, Cục Công nghiệp sẽ tiếp tục triển khai thêm nhiều hoạt động hợp tác song phương và đa phương, ưu tiên phát triển đổi mới sáng tạo, nghiên cứu phát triển, chuyển giao công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và năng lực cạnh tranh, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ tham gia sâu vào chuỗi sản xuất toàn cầu.

Các đại biểu tham dự Hội thảo

Trong khuôn khổ Hội thảo, các doanh nghiệp, chuyên gia cũng có cơ hội chia sẻ về kết nối trong chuỗi cung ứng; giúp đỡ doanh nghiệp ngành CNHT với hai nội dung thảo luận chính là: “Hỗ trợ năng lực và kết nối doanh nghiệp cung ứng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu tại Việt Nam” và “Chuỗi giá trị bền vững và có trách nhiệm: góc nhìn về đổi mới sáng tạo”.

Minh Vũ