Chính sách và chương trình CNHT thúc đẩy phát triển nhiều ngành hàng, dự án trọng điểm
Trong những năm qua, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách và tổ chức, triển khai nhiều chương trình phát triển CNHT như: Nghị định số 111/2015/NĐ-CP về phát triển CNHT; Chương trình phát triển CNHT giai đoạn 2016–2025; Chương trình phát triển CN hóa dược đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Kế hoạch phát triển CNHT tại các địa phương; Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp (DN) CNHT tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu;... Từ đó, phục vụ khá hiệu quả cho các dự án và nhiều ngành hàng chiến lược quốc gia. Trước tiên, có thể kể đến Nghị định số 111/2015/NĐ-CP của Chính phủ về phát triển CNHT, ban hành ngày 03/11/2015. Nghị định này quy định các chính sách ưu đãi và hỗ trợ đối với DN CNHT, bao gồm:
• Hỗ trợ tối đa 75% chi phí chuyển giao công nghệ đối với dự án sản xuất vật liệu sử dụng trên 85% nguyên liệu là sản phẩm chế biến sâu khoáng sản trong nước.
• Ưu đãi về thuế thu nhập DN, thuế giá trị gia tăng và tín dụng. Với những hỗ trợ, ưu đãi như vậy đã góp phần to lớn cho nhiều ngành hàng như: Ngành Sản xuất, lắp ráp ô tô; Ngành Điện tử; Ngành Dệt may và Da giày; Ngành Cơ khí chế tạo; Ngành CN công nghệ cao;…
Cụ thể, đối với ngành sản xuất, lắp ráp ô tô, Nghị định 111/2015/NĐ-CP đã ưu tiên phát triển các linh kiện và phụ tùng ô tô như động cơ, hệ thống truyền lực, hệ thống phanh và các linh kiện điện - điện tử. Nhờ đó, một số dòng xe ô tô tại Việt Nam đã đạt tỷ lệ nội địa hóa cao, đáp ứng cơ bản nhu cầu thị trường nội địa và vượt mục tiêu của Chiến lược và Quy hoạch CN ô tô Việt Nam đề ra.
Bên cạnh đó, Chương trình hỗ trợ DN CNHT tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu cũng mang lại những hiệu quả tích cực. Trong giai đoạn 2021–2024, Bộ Công Thương đã phê duyệt hàng trăm đề án với tổng kinh phí thực hiện là hàng tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước hỗ trợ hàng trăm triệu đồng. Chương trình đã hỗ trợ hơn 700 DN CNHT tham gia các chương trình xúc tiến đầu tư, triển lãm trong và ngoài nước; đào tạo hơn 2.200 nhân lực ở các cấp bậc, trình độ khác nhau.
Ngoài ra, để thúc đẩy CNHT hơn nữa, góp phần đưa Việt Nam hội nhập sâu rộng thế giới, mới đây, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 1080/QĐ-BCT ngày 18/4/2025, phê duyệt Chương trình phát triển CNHT năm 2025. Chương trình này tập trung vào việc hỗ trợ DN CNHT nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới công nghệ và tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Đặc biệt, ở các thành phố lớn đều đặt mục tiêu và gia tăng chất lượng, số lượng DN CNHT, góp phần đưa các ngành hàng trọng điểm quốc gia ngày càng phát triển mạnh mẽ. Ví như tại Hà Nội, thành phố đặt mục tiêu đến năm 2025 có hơn 1.000 DN hoạt động trong lĩnh vực CNHT, với khoảng 40% đạt tiêu chuẩn quốc tế. Điều này góp phần không nhỏ để Việt Nam đủ năng lực tham gia vào mạng lưới sản xuất toàn cầu.
Nhìn chung, thời gian qua, những chính sách và chương trình trên cho thấy sự quan tâm và nỗ lực của Nhà nước trong việc phát triển CNHT, nhằm phục vụ hiệu quả cho các dự án và ngành hàng trọng điểm quốc gia. Việc triển khai đồng bộ các chính sách này đã, đang và sẽ góp phần ngày càng nâng cao năng lực cạnh tranh của DN CNHT Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Tăng trưởng sản xuất CN nhờ đóng góp của CNHT
Có thể nói, thời gian qua, nhờ tập trung thúc đẩy phát triển CNHT mà chỉ số sản xuất CN của Việt Nam luôn có những tín hiệu tích cực. Những chỉ số cho thấy được tiềm năng và triển vọng của ngành CNHT trong việc phục vụ, thúc đẩy phát triển các dự án, ngành hàng trọng điểm quốc gia như đã nói ở trên.
Cụ thể, theo Tổng cục Thống kê, năm 2024, chỉ số sản xuất toàn ngành CN (IIP) của Việt Nam ước tính tăng 8,4% so với năm 2023, đánh dấu mức tăng trưởng mạnh mẽ so với mức tăng 1,3% của năm trước đó. Đặc biệt, ngành chế biến, chế tạo chiếm hơn 74% giá trị sản xuất CN - đóng vai trò then chốt trong sự phục hồi và tăng trưởng này. Trong quý II/2024, chỉ số IIP của ngành chế biến, chế tạo tăng 10,8% so với cùng kỳ năm trước. Sự tăng trưởng ấn tượng của ngành chế biến, chế tạo phản ánh vai trò quan trọng của CNHT trong việc cung cấp linh kiện, phụ tùng và nguyên vật liệu cho các ngành CN trọng điểm như ô tô, điện tử, dệt may và cơ khí chính xác. Chính sách phát triển CNHT, đặc biệt là Nghị định 111/2015/NĐ-CP, đã tạo điều kiện thuận lợi cho các DN CNHT mở rộng sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh, từ đó đóng góp vào sự tăng trưởng chung của ngành CN.
Đặc biệt, trong bốn tháng đầu năm 2025, chỉ số sản xuất toàn ngành CN (IIP) tăng 8,4% so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, ngành chế biến, chế tạo tăng 10,8%, đóng góp tích cực vào mức tăng chung. Một số ngành CN trọng điểm có mức tăng trưởng cao, như sản xuất xe có động cơ tăng 53,5%, sản xuất da và các sản phẩm có liên quan tăng 22,5%, sản xuất giường, tủ, bàn, ghế tăng 19,8%... Sự tăng trưởng này cho thấy, CNHT đang đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp linh kiện, phụ tùng và dịch vụ kỹ thuật cho các ngành CN chủ lực như ô tô, điện tử, dệt may, da giày, cơ khí chính xác và CN bán dẫn.
Cùng với các phương diện nói trên, việc kết nối DN CNHT và hội nhập chuỗi cung ứng toàn cầu cũng cho thấy tiềm năng, triển vọng của phát triển CNHT là rất lớn. Ví như Triển lãm Sản phẩm CNHT Việt Nam từ ngày 05-07/12/2024, được tổ chức tại TP.HCM, đã tạo cơ hội kết nối tốt giữa các DN CNHT trong nước và cộng đồng DN FDI. Sự kiện này góp phần thúc đẩy CNHT Việt Nam tiến sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu…
Thách thức và giải pháp
Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, CNHT Việt Nam vẫn đối mặt với một số thách thức, như: Thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao; Khó khăn trong việc tiếp cận vốn và công nghệ hiện đại; Khả năng liên kết và hợp tác giữa các DN còn hạn chế.
Để khắc phục những thách thức này, cần triển khai đồng bộ các giải pháp, bao gồm: Đẩy mạnh đào tạo và phát triển nguồn nhân lực; Tăng cường hỗ trợ tài chính và chuyển giao công nghệ cho DN CNHT; Thúc đẩy liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước và với DN FDI.
Có thể nói, với sự quan tâm và hỗ trợ từ Chính phủ, Bộ Công Thương, các bộ ban ngành chức năng, cùng với nỗ lực của cộng đồng DN, đến nay, CNHT Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của các ngành CN trọng điểm quốc gia. Tuy nhiên, để phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu, cần tiếp tục triển khai hiệu quả các chính sách hỗ trợ, nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy liên kết giữa các DN trong và ngoài nước./.
Hưng Hà
