Công ty CP Cơ khí Hòn Gai – Vinacomin là đơn vị đầu ngành trong lĩnh vực chế tạo thiết bị mỏ, cơ khí chính xác, thiết bị nâng hạ và các sản phẩm CNHT thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV).

Lịch sử của Công ty bắt nguồn từ Xưởng Máy Chính, được thành lập cùng thời với Công ty Pháp Mỏ Than Bắc Kỳ (SFCT), ghi dấu ấn là một trong những cơ sở cơ khí đầu tiên của toàn cõi Đông Dương.

Điểm nhấn quan trọng nhất trong hành trình của CKHG là cuộc tái định vị chiến lược mang tính bước ngoặt. Nhận thức sâu sắc về sự thay đổi của ngành công nghiệp, đặc biệt là sự phát triển của ngành than, công ty đã thực hiện một cuộc “lột xác” ngoạn mục. Từ một nhà máy mà giá trị sửa chữa từng chiếm trên 70% tổng giá trị sản xuất, CKHG đã chuyển mình thành một doanh nghiệp chế tạo hiện đại, với tỷ trọng sản phẩm chế tạo mới chiếm trên 80%. Sự chuyển dịch này là một quyết định chiến lược táo bạo, phản ánh tầm nhìn của ban lãnh đạo trong việc đón đầu xu hướng hiện đại hóa, từ bỏ mô hình kinh doanh có biên lợi nhuận thấp để vươn lên trong chuỗi giá trị của ngành CNHT.

Quá trình này được chính thức hóa vào ngày 12/6/2008, khi Công ty Cổ phần Cơ khí Hòn Gai – TKV được thành lập trên cơ sở nguồn lực của Nhà máy Cơ khí Hòn Gai. Chính di sản lịch sử và uy tín lâu năm đã trở thành một lợi thế cạnh tranh vô hình, giúp CKHG được TKV tin tưởng giao phó các dự án công nghệ cao, khẳng định vị thế “đơn vị cơ khí có truyền thống” trong lĩnh vực CNHT.

Với nền tảng vững chắc, CKHG đã đặt ra một tầm nhìn chiến lược đầy tham vọng: xây dựng công ty trở thành một thương hiệu mạnh về lĩnh vực sản xuất cơ khí trong thị trường Việt Nam, đồng thời định hướng xuất khẩu sản phẩm CNHT sang các nước trong khu vực Đông Nam Á.

Chiến lược phát triển giai đoạn 2020-2025 của công ty tập trung vào các trụ cột chính. Đầu tiên là nâng cao chất lượng, tập trung vào chất lượng sản phẩm và phát triển đội ngũ lao động trẻ tâm huyết, có tay nghề cao. Tiếp theo là đổi mới công nghệ, đẩy mạnh đầu tư vào các dây chuyền sản xuất hiện đại, nâng cao năng lực chế tạo và nội địa hóa các sản phẩm cơ khí phức tạp để đáp ứng nhu cầu của ngành than và các ngành CNHT khác. Đồng thời, Công ty tích cực thực hiện chuyển đổi số trong công tác quản lý và điều hành sản xuất. Cuối cùng là mở rộng thị trường, phát triển thị trường song song với việc duy trì ổn định các thị trường chiến lược, đặc biệt là tích cực tìm kiếm khách hàng ngoài TKV và liên kết với các đối tác trong và ngoài nước để đa dạng hóa sản phẩm CNHT.

Sự chuyển mình của CKHG diễn ra trong bối cảnh Chính phủ Việt Nam đang quyết liệt thúc đẩy phát triển ngành CNHT thông qua một loạt chính sách mang tính đột phá. Các văn bản quan trọng như Nghị quyết 115/NQ-CP năm 2020, Nghị định 111/2015/NĐ-CP và đặc biệt là Nghị định sửa đổi 205/2025/NĐ-CP đã tạo ra một hành lang pháp lý và môi trường kinh doanh thuận lợi, cung cấp những hỗ trợ cụ thể và thiết thực cho các doanh nghiệp CNHT về công nghệ, kiểm định, thương hiệu và ưu đãi đầu tư.

Trong bối cảnh đó, CKHG nổi lên như một điển hình thành công trong việc tận dụng hiệu quả các chính sách của nhà nước. Minh chứng rõ nét là việc công ty đã hoàn thành xuất sắc Đề án thuộc "Chương trình phát triển CNHT năm 2020" của Bộ Công Thương về nghiên cứu, thiết kế và chế tạo van Cổng bằng các vật liệu tiên tiến. Câu chuyện của CKHG không chỉ là thành công của một doanh nghiệp đơn lẻ mà còn là một minh chứng sống động cho thấy các chủ trương của Chính phủ đang đi vào thực tiễn, tạo ra cú hích mạnh mẽ cho sự trỗi dậy của ngành CNHT Việt Nam.

Năng lực đổi mới của CKHG được thể hiện rõ nét qua thành công của các dự án công nghệ lõi và việc tiên phong ứng dụng vật liệu mới trong lĩnh vực CNHT. Dự án sản xuất thử nghiệm cấp Bộ Công Thương: “Hoàn thiện công nghệ đúc, nhiệt luyện chế tạo bánh công tác và phụ tùng bơm bằng vật liệu thép không gỉ chất lượng cao phục vụ ngành mỏ và xuất khẩu” là một trong 20 công trình trọng điểm của Vinacomin. CKHG đã làm chủ hoàn toàn công nghệ nấu luyện và đúc các loại vật liệu phức tạp như thép không gỉ chất lượng cao SCS 13 và SCS 14.

Thông qua sản xuất thử nghiệm, CKHG đã tối ưu hóa quy trình, tạo ra công nghệ chế tạo khuôn đúc mới, giúp kiểm soát chặt chẽ chất lượng vật liệu, cơ tính và tổ chức kim loại sau nhiệt luyện. Kết quả ấn tượng là việc giảm tỷ lệ phế phẩm do các khuyết tật đúc từ 10% xuống chỉ còn 4%, đồng thời giảm lượng dư gia công cơ khí, tiết kiệm chi phí vật liệu và thời gian sản xuất.

36 tấn sản phẩm bánh công tác và phụ tùng bơm đã được chế tạo và cung cấp cho thị trường, không chỉ phục vụ ngành mỏ mà còn được Công ty liên doanh EBARA Hải Dương chấp nhận, với chất lượng được đánh giá tương đương sản phẩm nhập ngoại và đủ tiêu chuẩn để xuất khẩu, khẳng định mạnh mẽ thương hiệu và uy tín của CKHG trong lĩnh vực CNHT.

Nếu dự án đúc thép không gỉ khẳng định năng lực làm chủ công nghệ lõi, thì việc đầu tư vào vật liệu mới UHMWPE (Ultra High Molecular Weight Polyethylene) đã đưa CKHG lên vị thế của một nhà tiên phong thực sự trong ngành CNHT. CKHG là đơn vị đầu tiên tại Việt Nam đầu tư, làm chủ công nghệ và đưa vào vận hành nhà máy sản xuất con lăn và ống nhựa từ vật liệu UHMWPE.

Cuối năm 2024, công ty đã đưa vào vận hành ba dây chuyền sản xuất với công suất thiết kế lên tới 60.000 sản phẩm mỗi năm. Dây chuyền được đầu tư hiện đại, tích hợp các công đoạn từ gia công hạt nhựa, ép đùn, làm mát, định hình và kiểm nghiệm chất lượng bằng cảm biến quang học. Đáng chú ý, đội ngũ kỹ sư của công ty đã tự thiết kế một số bộ phận khuôn ép, giúp tiết kiệm tới 40% chi phí so với việc nhập khẩu.

Sản phẩm con lăn và ống nhựa UHMWPE của CKHG mang lại những lợi ích vượt trội so với vật liệu thép truyền thống, tạo ra một cuộc cách mạng trong các ngành CNHT sử dụng hệ thống băng tải. Các lợi ích bao gồm độ bền vượt trội với tuổi thọ trung bình từ 5-6 năm, cao gấp 2-3 lần so với con lăn thép. Trọng lượng nhẹ hơn khoảng 1/3 so với thép, giúp việc lắp đặt, bảo trì dễ dàng, giảm chi phí nhân công và tiết kiệm điện năng. Sản phẩm còn có khả năng chống chịu khắc nghiệt với khả năng chịu mài mòn cao gấp 4-7 lần thép và chống ăn mòn tuyệt vời trong môi trường muối, axit. Cuối cùng, hiệu quả và bền vững được thể hiện qua việc giảm thời gian dừng máy để bảo trì, nâng cao năng suất tổng thể và khả năng tái sử dụng, phù hợp với xu hướng kinh tế tuần hoàn.

Cam kết đổi mới công nghệ của CKHG không chỉ dừng lại ở các dự án đột phá mà còn được thể hiện qua việc hiện đại hóa toàn diện các dây chuyền sản xuất khác, đặc biệt là các sản phẩm phục vụ CNHT. Dây chuyền sản xuất van công nghiệp, được đầu tư từ năm 2019, bao gồm các thiết bị CNC đồng bộ từ khâu gia công đến kiểm tra, được đánh giá là hiện đại hàng đầu Việt Nam, với năng lực chế tạo 2.000 bộ van mỗi năm. Dây chuyền sản xuất con lăn băng tải (truyền thống) cũng được tự động hóa với 7 thiết bị trong một quy trình khép kín, đạt năng suất trên 10.000 sản phẩm mỗi tháng.

Công ty cũng liên tục phát triển sản phẩm mới như thanh neo, ty khoan thủy lực, và các sản phẩm kết hợp giữa thép và nhựa PU, đồng thời dự kiến tiếp tục nghiên cứu phát triển các sản phẩm phức tạp hơn như phụ tùng Monoray và phụ tùng cho giàn chống thủy lực, mở rộng danh mục sản phẩm CNHT.

CKHG có một vị thế vững chắc trên thị trường nhờ mối quan hệ cộng sinh với TKV. Các đơn vị thành viên của TKV là những đối tác và khách hàng chiến lược, đảm bảo nguồn doanh thu ổn định cho công ty. Tuy nhiên, nhận thức được rủi ro của việc phụ thuộc vào một khách hàng lớn, CKHG đang quyết liệt thực hiện chiến lược mở rộng thị trường, hướng đến các ngành công nghiệp nặng khác như xi măng, nhiệt điện, hóa chất và xây dựng, cung cấp các sản phẩm CNHT chất lượng cao. Việc trở thành nhà cung cấp các sản phẩm đúc chất lượng cao cho Công ty liên doanh chế tạo bơm EBARA Hải Dương là một thành công tiêu biểu, khẳng định năng lực cạnh tranh của sản phẩm CKHG trên thị trường mở, ngay cả với các đối tác có yêu cầu kỹ thuật cao từ Nhật Bản.

Với những nỗ lực này, CKHG được TKV đánh giá là "một trong những đơn vị có vị trí quan trọng trong hệ thống các công ty cơ khí TKV" và là "đơn vị đầu ngành" trong lĩnh vực chế tạo thiết bị mỏ và CNHT, một sự ghi nhận cho cả bề dày truyền thống và những bước tiến công nghệ vượt bậc.

Công ty Cổ phần Cơ khí Hòn Gai là một hình mẫu tiêu biểu cho sự chuyển đổi thành công của một doanh nghiệp nhà nước, từ một đơn vị có bề dày lịch sử trở thành một doanh nghiệp cơ khí hiện đại, năng động và tiên phong về công nghệ. Bằng việc kết hợp hài hòa giữa di sản uy tín và văn hóa đổi mới sáng tạo, CKHG đã thực hiện một cuộc “lột xác” chiến lược, chuyển dịch từ một “thợ sửa chữa” thành một “kỹ sư chế tạo” có năng lực R&D và làm chủ các công nghệ phức tạp trong lĩnh vực CNHT.

Thành công của công ty không chỉ đến từ nội lực mà còn từ khả năng nắm bắt và tận dụng hiệu quả các chính sách hỗ trợ của Chính phủ, trở thành một minh chứng sống động cho sự phát triển của ngành CNHT Việt Nam. Những đột phá công nghệ, đặc biệt là việc làm chủ công nghệ đúc chính xác và tiên phong trong việc ứng dụng vật liệu mới UHMWPE, không chỉ giúp CKHG nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường mà còn góp phần định hình lại các tiêu chuẩn kỹ thuật trong ngành công nghiệp nặng và CNHT của đất nước.

Với chiến lược phát triển bài bản, tập trung vào chất lượng, công nghệ và con người, Cơ khí Hòn Gai đang khẳng định vị thế là một thương hiệu mạnh trong ngành cơ khí và CNHT Việt Nam, sẵn sàng vươn ra thị trường khu vực và đóng góp tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Duy Tiên