Vai trò then chốt của nhân lực chất lượng cao trong CNHT
Nhân lực là yếu tố cốt lõi tạo nên năng suất và giá trị gia tăng trong sản xuất. Đối với lĩnh vực CNHT – nơi đòi hỏi kỹ năng kỹ thuật cao, hiểu biết chuyên sâu về công nghệ và quy trình hiện đại, việc có một đội ngũ nhân lực giỏi chính là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp có thể tham gia sâu vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp phụ trợ trong lĩnh vực cơ khí và CNHT nói chung tại Việt Nam đang gặp khó khăn trong việc tuyển dụng kỹ sư cơ khí có tay nghề cao, đặc biệt là những người thành thạo công nghệ CNC. Nhiều doanh nghiệp phải tự đào tạo lại nhân viên sau khi tuyển dụng để đáp ứng yêu cầu công việc. Điều này phản ánh một thách thức chung trong ngành về chất lượng và sự phù hợp của nguồn nhân lực được đào tạo với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Cụ thể, vào các khu công nghiệp hiện nay, tìm hiểu về vấn đề nguồn nhân lực có tay nghề cao, phù hợp, phần lớn các doanh nghiệp đều cho biết: “Tuyển được một kỹ sư cơ khí giỏi công nghệ và làm việc được với máy CNC hay máy móc công nghệ hiện đại nói chung là rất khó. Phần lớn phải tự đào tạo lại sau khi tuyển dụng”. Trước thực trạng ấy, các cơ quan chức năng đã có những định hướng, giải pháp hỗ trợ nào?
Chính sách và cam kết từ phía Nhà nước
Nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn trong phát triển CNHT, đặc biệt là vấn đề nguồn nhân lực, Chính phủ, Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan đã ban hành nhiều chính sách cụ thể. Nổi bật trong đó là: Quyết định số 68/QĐ-TTg ngày 18/01/2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển CNHT từ năm 2016 đến năm 2025, trong đó nêu rõ: "Hỗ trợ đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của các ngành sản xuất sản phẩm CNHT”.
Trước thiếu hụt lao động có kỹ năng phù hợp, Bộ Công Thương cũng như nhiều cơ quan chức năng đã tổ chức, nghiên cứu, thảo luận khoa học về các mô hình hợp tác giữa Nhà nước, doanh nghiệp và các cơ sở đào tạo để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Điều này đã được đề cập trong nhiều hội thảo và báo cáo chuyên ngành như: Hội thảo Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ngành công nghiệp chip bán dẫn (tại Đà Nẵng, ngày 19/10/2023); Hội thảo về giải pháp phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp bán dẫn tại Bắc Giang (ngày 16/4/2025); Hội thảo khoa học và thực tiễn “Hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho người lao động ở khu vực công sau tinh giản biên chế” (tại Hà Nội, ngày 27/3/2025), hay Báo cáo "Phát triển CNHT cơ khí Việt Nam: thách thức và triển vọng" do Bộ Công Thương thực hiện thời gian qua…
Hầu hết, các hội thảo, báo cáo chuyên ngành đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để nâng cao năng lực sản xuất và sáng tạo trong các lĩnh vực của CNHT. Qua đó, đề xuất đầu tư vào đào tạo công nhân, kỹ sư và chuyên gia các lĩnh vực CNHT như cơ khí bán dẫn, số hóa… có trình độ, cùng với việc thúc đẩy các chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ mới và quản lý sản xuất…
Nhu cầu đào tạo bài bản và kết nối nguồn lực
Hiện nay, nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực cơ khí và CNHT nói chung tại Việt Nam đang hợp tác với các cơ sở đào tạo để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Việc xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu thực tế của doanh nghiệp là một xu hướng phổ biến nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo.
Nhiều doanh nghiệp cho biết, việc đào tạo theo đơn đặt hàng đã giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian đào tạo nội bộ và có được đội ngũ nhân lực sẵn sàng làm việc ngay. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn gặp khó trong việc tiếp cận các nguồn hỗ trợ từ Nhà nước, hoặc thiếu thông tin về chương trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Do đó, nhiều doanh nghiệp không đủ điều kiện để đào tạo riêng hoặc chi trả lương cạnh tranh để giữ nhân lực chất lượng…
Đề xuất giải pháp
Để phát triển nguồn nhân lực CNHT chất lượng cao, các chuyên gia và doanh nghiệp đề xuất một số giải pháp trọng tâm như:
• Mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả của các chương trình khuyến công và đào tạo nghề tại chỗ, với cơ chế tài chính ưu đãi rõ ràng.
• Thiết lập cơ chế hợp tác ba bên (Nhà nước – Doanh nghiệp – Trường đào tạo) để xây dựng chương trình đào tạo gắn với thực tiễn sản xuất.
• Ứng dụng chuyển đổi số trong đào tạo, đặc biệt là các phần mềm mô phỏng công nghệ sản xuất trong CNHT.
• Ưu tiên đào tạo theo mô hình "học – hành – làm", gắn đào tạo nghề với thực tập thực tế tại các doanh nghiệp.
Có thể nói, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những nhiệm vụ trọng tâm để nâng tầm năng lực ngành CNHT Việt Nam. Với sự vào cuộc của Chính phủ, Bộ Công Thương thông qua các chính sách cụ thể và quyết liệt như Quyết định 68/QĐ-TTg, các chương trình khuyến công, cùng sự chủ động của doanh nghiệp và các cơ sở đào tạo, Việt Nam có cơ sở để kỳ vọng vào một lực lượng lao động đủ sức cạnh tranh và đồng hành cùng mục tiêu Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa đất nước…
Hà Đăng
