Nhiều năm qua, những con đường được trải nhựa, cùng các ngôi trường khang trang, trạm y tế được xây dựng kiên cố đã làm thay đổi bộ mặt sơn cước. Nhưng có lẽ, dấu ấn đậm nét nhất và mang tính biểu tượng cho ý Đảng, lòng dân, chính là hành trình đưa điện lưới quốc gia về tận những thôn bản xa xôi nhất. Những cột điện vươn mình kiêu hãnh giữa đại ngàn, từng mái nhà ấm áp sáng đèn mỗi tối đã trở thành minh chứng sống động cho nỗ lực bền bỉ của chính quyền, sự đồng lòng của người dân, cũng như vai trò chủ lực, không quản ngại gian khó của ngành Điện địa phương.

Nhìn lại con số thống kê cuối năm 2020 từ Sở Công Thương (tỉnh Lạng Sơn) cho thấy gánh nặng âu lo vẫn còn trĩu nặng. Toàn tỉnh khi ấy còn 22 thôn, bản "trắng" điện, đồng nghĩa với khoảng 2.870 hộ dân chưa từng biết đến ánh sáng của điện lưới Quốc gia. Đó là nỗi trăn trở lớn của chính quyền các cấp và của ngành Điện. Nhưng bằng quyết tâm chính trị cao độ, chỉ sau vài năm ngắn ngủi, con số "trắng điện" ấy đã được xóa bỏ và thay bằng những nếp nhà sáng đèn.

Từ bóng tối ngàn đời đến nếp nhà bừng sáng

Chiều cuối thu, con đường bê tông dẫn chúng tôi trở lại thôn Bản Mù, xã Văn Quan sau gần 5 năm. Những mái ngói cũ phủ màu thời gian vẫn còn đó, nhưng không khí nơi đây đã khác hẳn. Bởi trong từng nếp nhà sàn ẩn mình ở lưng chừng đồi, ánh điện đã toả sáng rực rỡ.

Đầu năm 2021, thông qua nguồn vốn chương trình cấp điện nông thôn từ lưới điện quốc gia giai đoạn 2015 – 2020 (dự án 2081) của Chính phủ, 75 hộ dân thôn Bản Mù lần đầu tiên trong đời được sử dụng điện. Từ đó đến nay, dòng điện ấy không chỉ mang ánh sáng đến từng mái nhà, mà còn thắp lên niềm tin về một cuộc sống mới.

Trong gian nhà sàn truyền thống, chiếc đèn dầu cũ vẫn được treo nơi vách tường như một kỷ vật của thời xa vắng, ông Chu Văn Trọng rót chén trà nóng hổi, giọng xúc động: "Hơn 55 tuổi tôi mới thấy ánh điện sáng thế này. Nói thật với nhà báo, ngày trước muốn pha ấm trà phải nhóm bếp cả tiếng, giờ vài phút là có nước sôi. Con cháu có đèn học, có ti vi để biết chuyện bốn phương. Cuộc sống tiện nghi hơn nhiều. Có điện rồi, chúng tôi cũng học cách làm ăn để thoát nghèo bền vững".

Cán bộ Đội Quản lý Điện lực khu vực Văn Quan kiểm tra công tơ điện

Lời của ông Trọng là tiếng lòng của hàng nghìn hộ dân vùng cao Lạng Sơn. Câu chuyện cổ tích về ánh sáng không chỉ dừng ở Bản Mù mà còn được viết tiếp ở thôn Làng Khả, xã Nhất Hòa. Năm 2023, 62 hộ dân người Dao nơi đây đã vỡ oà hạnh phúc khi được kéo điện lưới quốc gia.

Ông Triệu Hiếu Chi - Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Làng Khả không giấu được niềm phấn khởi, đồng thời đưa ra những con số biết nói để chứng minh: "Từ khi có điện lưới, đời sống của người dân thay đổi hẳn. Năm 2022, thôn có 53 hộ nghèo và cận nghèo, nay chỉ còn 24 hộ. Gần 80% số hộ mua được tivi, tủ lạnh, máy xay xát... Ánh điện đã thực sự làm thay đổi nếp nghĩ, cách làm của bà con".

Điện không chỉ thay đổi sinh hoạt, mà còn thay đổi cả tư duy sản xuất. Ông Dương Hữu Phong - Chủ tịch UBND xã Nhất Hòa, khẳng định: "Điện đã thay đổi hẳn diện mạo bản làng. Nhiều hộ đã đầu tư máy móc chế biến nông sản, mở rộng sản xuất. Nhờ đó, tỷ lệ hộ nghèo của xã giảm còn 13,6%. Quan trọng hơn, có điện, bà con yên tâm gắn bó với quê hương, không bỏ bản đi nơi khác làm ăn".

Những câu chuyện ở Bản Mù, Làng Khả chỉ là hai trong số rất nhiều bản làng đã đổi đời nhờ có điện. Trong giai đoạn 2020 – 2025, các dự án điện, đặc biệt là dự án 2081, đã tạo ra bước chuyển mang tính lịch sử ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn của tỉnh. Theo Sở Công Thương, đến nay 100% xã, phường, thôn, bản trong tỉnh đã có điện; Tỷ lệ hộ dân được sử dụng điện đạt 99,88% (tương đương hơn 207.000 hộ), trong đó khu vực nông thôn đạt 99,85%. Dự án 2081 đã góp phần quan trọng để xóa bỏ hoàn toàn tình trạng “bản trắng” điện lưới quốc gia, đưa ánh sáng văn minh đến hàng nghìn hộ vùng cao, biên giới.

Khẳng định bản lĩnh của những người "thắp lửa"

Để có được kỳ tích ấy là cả hành trình dài không chỉ đo bằng những con số, mà còn đong đầy mồ hôi, ý chí và sự đồng lòng của cả hệ thống chính trị. Tỉnh Lạng Sơn xác định việc đưa điện lưới quốc gia đến vùng cao, vùng khó khăn là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm. Mục tiêu được đặt ra là phấn đấu đến năm 2025, tỷ lệ hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia và các nguồn điện phù hợp khác đạt 99,85%. Đây không chỉ là hạ tầng thiết yếu, mà còn là “đòn bẩy” vững chắc giúp phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao đời sống người dân.

Trong cuộc trường chinh này, Sở Công Thương đã thể hiện rõ vai trò nòng cốt. Ông Đinh Kỳ Giang - Phó Giám đốc Sở, nhấn mạnh: "Ngành Công Thương đã tham mưu cho tỉnh xây dựng và triển khai quy hoạch phát triển điện lực, đồng thời làm đầu mối phối hợp với Công ty Điện lực Lạng Sơn trong việc huy động nguồn vốn, lựa chọn danh mục đầu tư, ưu tiên cho những thôn bản vùng sâu, vùng biên giới".

Sở đã phối hợp chặt chẽ với các địa phương trong việc vận động Nhân dân bàn giao mặt bằng, tạo thuận lợi để thi công công trình đúng tiến độ. Bên cạnh đó, Sở còn chủ động định hướng phát triển năng lượng tái tạo ở những vùng sâu, nơi khó kéo điện lưới nhằm bổ sung nguồn cung và từng bước đa dạng hóa hình thức cấp điện.

Nếu Sở Công Thương là người điều phối, thì Công ty Điện lực Lạng Sơn chính là lực lượng chủ công, trực tiếp đảm nhận sứ mệnh thiêng liêng và cũng đầy thách thức ấy. Từ năm 2020 đến nay, Công ty đã trở thành lực lượng xung kích trên mặt trận này, tiến hành thực hiện hàng loạt dự án cải tạo, nâng cấp lưới điện bằng nhiều nguồn vốn như: Ngân sách từ dự án 2081, vốn ngành Điện, vốn vay ưu đãi (ADB, kfW, DEP1, DEP2), cùng vốn của các địa phương.

Những con số biết nói từ ông Phạm Ngọc Việt - Trưởng Phòng Kỹ thuật Công ty Điện lực Lạng Sơn đã phác họa quy mô của sự đầu tư khổng lồ này. Chỉ tính riêng dự án 2081 đã xây dựng, cải tạo hơn 281 km đường dây trung áp; 84 trạm biến áp với tổng dung lượng 5.295 kVA và gần 609 km đường dây hạ áp, với tổng vốn đầu tư gần 641 tỷ đồng.

Không dừng lại ở đó, bằng sự nỗ lực tự thân, Công ty Điện lực Lạng Sơn còn đầu tư cải tạo thêm hơn 53 km đường dây trung thế, 87 trạm biến áp, 352 km đường dây hạ thế, với số vốn 287,5 tỷ đồng. Những hạng mục này đã góp phần nâng cao năng lực cung cấp điện, giảm tình trạng quá tải, đảm bảo điện áp ổn định, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho sản xuất và sinh hoạt ở nông thôn, vùng cao.

Đằng sau những con số hàng trăm tỷ đồng và hàng trăm kilômét đường dây là mồ hôi, nước mắt và ý chí sắt đá của những người thợ điện. Kỹ sư Nông Văn Thuấn - Phó Đội trưởng Đội Quản lý Điện lực khu vực Văn Quan đã không giấu được niềm tự hào khi kể về quá trình triển khai dự án 2081 tại địa bàn. Dự án có tổng số vốn hơn 70 tỷ đồng mang điện về cho 300 hộ dân ở 7 thôn thuộc xã Văn Quan, Tân Đoàn, Điềm He.

Quá trình triển khai không hề dễ dàng, anh Thuấn chia sẻ. "Đó là những ngày tháng mà ý chí của người thợ điện Lạng Sơn được thử lửa. Có nơi anh em phải làm việc đúng nghĩa vượt nắng, thắng mưa, cõng từng cuộn dây nặng trĩu vượt núi, băng suối để đưa vật tư vào bản".

Đến nay, tỷ lệ hộ dân có điện trên toàn tỉnh đã đạt 99,74%

Khó khăn không chỉ từ thiên nhiên khắc nghiệt mà còn từ chính nhận thức ban đầu của người dân. Anh Thuấn kể: "Ban đầu, một số hộ tại vài nơi chưa hiểu chủ trương nên còn ngần ngại hiến đất giải phóng mặt bằng. Anh em chúng tôi, những người thợ của Công ty Điện lực Lạng Sơn lại cùng chính quyền địa phương kiên trì đi từng ngõ, gõ từng nhà để vận động, giải thích ý nghĩa công trình". Chính sự kiên trì và tận tâm ấy đã lay động lòng người. Nhiều hộ đã tự nguyện hiến đất, chặt cây để dựng cột điện.

Chính nhờ sự nỗ lực đồng bộ ấy, với tinh thần "không để ai bị bỏ lại phía sau", tính đến cuối năm 2023, Lạng Sơn đã làm nên điều kỳ diệu: Tỉnh đã xóa bỏ hoàn toàn các thôn, bản không có điện. Trong tổng số 2.870 hộ dân từng chưa có điện, thì đã có 2.340 hộ được sử dụng điện lưới quốc gia. Thành quả này đã nâng tỷ lệ hộ dân có điện trên toàn tỉnh đạt 99,74%, riêng khu vực nông thôn đạt 99,65%. Đến hết tháng 8/2025, con số này tiếp tục được nâng lên 99,85% ở khu vực nông thôn. Từ một tỉnh từng có hàng chục bản chìm trong bóng tối, nay Lạng Sơn đã phủ sáng toàn bộ lưới điện quốc gia. Dòng điện đã đi vào từng bữa cơm, trang sách và trở thành động lực mạnh mẽ phát triển kinh tế – xã hội.

Dù vậy, hành trình vẫn chưa dừng lại. Hiện toàn tỉnh vẫn còn 255 hộ dân chưa có điện, chủ yếu ở những khu vực núi cao, địa hình chia cắt, hiểm trở. Để tháo gỡ điểm nghẽn này, Sở Công Thương đã tham mưu UBND tỉnh đăng ký dự án “Cấp điện nông thôn sử dụng vốn Chương trình SETP-EU”. Tuy nhiên, do vướng mắc về quy định vốn đầu tư công và ODA nên dự án này chưa thể triển khai.

Trong thời gian tới, ngành Công Thương sẽ tiếp tục tập trung nâng cao chất lượng hạ tầng điện nông thôn; Phối hợp và chỉ đạo sát sao Công ty Điện lực Lạng Sơn tiếp tục xung kích cải tạo, nâng cấp đường dây, trạm biến áp cũ, xử lý dứt điểm tình trạng quá tải, điện yếu. Song song với đó, tỉnh cũng khuyến khích phát triển điện mặt trời, thủy điện nhỏ để bổ sung nguồn.

Tất cả nhằm huy động đa dạng nguồn vốn từ ngân sách, xã hội hóa và các chương trình hỗ trợ của Trung ương, để hướng tới mục tiêu cuối cùng là đến năm 2030, 100% hộ dân được sử dụng điện ổn định, bền vững, góp phần nâng tầm đời sống, mở ra một tương lai mới, rực rỡ hơn cho vùng biên cương Xứ Lạng.

Tâm Phúc – PC Lạng Sơn