Theo Bộ Công Thương, hiện nay cả nước có khoảng 300 doanh nghiệp (DN)CNHT ô tô thuộc mọi thành phần kinh tế. Dù vậy, các DN nước ngoài đang chiếm thị phần rất lớn với hơn 80%. Ngoài một số DN tư nhân trong nước có đóng góp đáng chú ý, phần lớn số còn lại có quy mô nhỏ, khó tiếp cận vốn, dẫn đến khó đầu tư phát triển công nghệ, giảm tính cạnh tranh trên thị trường.

Ngoài ra, tỷ lệ nội địa hoá đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi còn thấp cũng là một vấn đề nan giải. Mục tiêu tỷ lệ nội địa hoá mà CNHT ngành ô tô Việt Nam đề ra là 30 - 40% vào năm 2020, 40 - 45% vào năm 2025 và 50 – 55% vào năm 2030. Tuy nhiên hiện nay con số vẫn vô cùng khiêm tốn, bình quân chỉ khoảng 7-10%. Chỉ có số ít DN nổi trội như: Thaco đạt 15-18%, Toyota Việt Nam đạt 37% đối với riêng dòng xe Innova. So với các nước cùng khu vực như Thái Lan, Indonesia hay Malaysia, tỷ lệ nội địa hoá của CNHT ngành ô tô Việt Nam là quá thấp.

Các DN Việt Nam hiện chỉ có thể sản xuất được những sản phẩm đơn giản như: băng keo dán kính chắn gió, nhãn tiêu thụ năng lượng, tem đăng kiểm, tem nhiên liệu, ống dẫn xăng dẫn nước, nắp che két nước, lốp không săm, dây điện, miếng đệm biển số sau, chắn bùn, bộ ghế, cản xe, ắc quy, vành xe, ống xả, điều hòa không khí… Chỉ một số ít DN đầu tư dây chuyền dập thân, vỏ xe. Còn những chi tiết quan trọng về động cơ, hệ truyền động, hộp số, hệ thống an toàn và nhiều hệ thống điện tử trên xe khác thì không có DN trong nước nào đủ khả năng sản xuất.

Phụ tùng linh kiện ô tô hiện đang sản xuất tại Việt Nam chủ yếu là các phụ tùng có công nghệ giản đơn, như ghế ngồi, kính, săm lốp, bánh xe… Việt Nam phải nhập khẩu ròng hầu hết các nhóm sản phẩm CNHT có hàm lượng công nghệ và giá trị gia tăng cao, nhất là các bộ phận, linh kiện quan trọng, thuộc hệ thống phanh, ly hợp, hộp số, hệ thống lái, yêu cầu công nghệ chế tạo ở mức cao.

Vậy câu hỏi đặt ra ở đây là: Làm thế nào để giúp CNHT ngành ô tô gia tăng tỷ lệ nội địa hoá, thăng tiến trong thời gian tới, bắt kịp các nước trong khu vực và vươn ra tầm thế giới? Đây vẫn là câu hỏi đang làm khó nhiều Bộ, ngành liên quan. Nhìn từ bài học các nước cùng khu vực như Thái Lan, nền công nghiệp ô tô Việt Nam hoàn toàn có thể đúc rút ra được bài học cho chính mình.

Hiện nay, Thái Lan là nhà sản xuất xe hơi lớn nhất Đông Nam Á và lớn thứ 12 trên thế giới. Quốc gia này cũng là một trong những thị trường tiêu thụ xe bán tải lớn nhất thế giới với doanh số xe bán tải chiếm hơn 50% tổng doanh số bán xe hơi nội địa; dù đứng sau Mỹ nhưng tính doanh số bán xe bán tải bình quân đầu người lại đứng số 1 thế giới. Hàng năm, quốc gia này xuất xưởng gần 2 triệu chiếc xe, nhiều hơn cả các nước phát triển như Bỉ, Anh, Italy…

Đặc biệt, hệ thống chuỗi cung ứng thiết bị ô tô của Thái Lan vô cùng phát triển khi nước này chiếm tới 50% top 100 nhà sản xuất phụ tùng thiết bị ô tô hàng đầu thế giới. Xuất khẩu linh kiện phụ tùng xe hơi của Thái Lan năm 2013 đạt 5 tỷ USD, đứng đầu Đông Nam Á. Các hãng xe hơi hoàn toàn yên tâm khi đặt nhà máy hoặc liên doanh tại Thái Lan khi họ có nguồn cung thiết bị, phụ tùng dồi dào. Thái Lan hiện có khoảng 2.400 nhà máy sản xuất phụ tùng linh kiện xe hơi với hơn 700 nhà máy được cấp bản quyền sản xuất cho các hãng xe chính thống.

Sự thành công của nền công nghiệp ô tô Thái Lan chính là bắt đầu bằng việc xây dựng được một chiến lược tổng thể và tập trung nguồn lực. Việc tạo dựng được một mạng lưới CNHT cho ngành công nghiệp ô tô vững mạnh với trình độ công nghệ cao chính là chìa khoá cho sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghiệp ô tô Thái Lan.

Với tình hình hiện nay của CNHT ngành ô tô Việt Nam, để nâng cao trình độ, năng lực của các DN CNHT, Bộ Công Thương đã chỉ rõ rằng, điều cần thiết nhất là phải bố trí đủ nguồn kinh phí để triển khai hiệu quả các nội dung hỗ trợ các DN CNHT trong nước. Đặc biệt là cần xây dựng các gói tín dụng ưu đãi cho phát triển các ngành công nghiệp ưu tiên, trong đó có CNHT ngành ô tô, có thời hạn đến năm 2025.

Bên cạnh đó, việc thu hút đầu tư phát triển CNHT ngành ô tô cũng rất quan trọng. Đặc biệt là thu hút đầu tư các nhà sản xuất sản phẩm hoàn chỉnh và các nhà cung cấp cụm linh kiện, linh kiện lớn trong ngành ô tô trên thế giới, nhất là các DN đa quốc gia đầu tư vào Việt Nam với mục tiêu phục vụ thị trường trong nước và thị trường ASEAN hơn là định hướng xuất khẩu, phục vụ thị trường toàn cầu. Việt Nam cũng cần có thêm các chính sách ưu đãi, hỗ trợ cụ thể để khuyến khích các DN chế xuất lớn bán hàng vào nội địa, tìm kiếm cơ hội tại thị trường trong nước và phát triển chuỗi cung ứng ngành ô tô tại Việt Nam.

Một giải pháp rất quan trọng khác là thúc đẩy các dự án lớn về công nghiệp vật liệu, đặc biệt là các dự án sản xuất thép cán nóng, thép chế tạo... của các nhà đầu tư trong nước để bảo đảm nguồn vật liệu đầu vào cho CNHT ngành ô tô.Ngoài ra việc thu hút đầu tư vào các phân ngành chế tạo cơ bản (tạo phôi, gia công áp lực, gia công chính xác, nhiệt luyện, xử lý bề mặt và sản xuất khuôn mẫu) cũng cần được quan tâm đẩy mạnh.

Từ ngày 27 - 30/10/2022, triển lãm chuyên ngành về CNHT, ô tô, xe máy năm 2022 Autotech & Accessories 2022 sẽ diễn ra tại Trung tâm Hội chợ và Triển lãm Sài Gòn - SECC dưới cả 2 hình thức trực tiếp và trực tuyến. Đây chính là cơ hội lớn cho các DN tiến hành xúc tiến thương mại, kết nối giao thương. Hơn thế, DN nước ngoài cũng sẽ dễ dàng tiếp cận triển lãm trong lúc việc đi lại giữa các nước còn nhiều hạn chế thông qua hình thức triển lãm trực tuyến hoặc gian hàng đại diện trưng bày, giới thiệu sản phẩm tại triển lãm trực tiếp.

Với quy mô dự kiến khoảng 150 gian hàng trực tiếp và gần 200 gian hàng trực tuyến,Autotech & Accessories 2022 tạo điều kiện cho DN, cơ sở sản xuất, nhà phân phối trong ngành công nghiệp ô tô, xe máy, xe điện và CNHT gặp gỡ, chia sẻ kinh nghiệm, tìm hiểu thông tin thị trường, thúc đẩy sản xuất, kết nối cung cầu hàng hóa, phát triển hệ thống phân phối, phục vụ nhu cầu tiêu dùng đa dạng của người dân và đẩy mạnh xuất khẩu.

Thế Ngọc