Nghị định số 97/2008/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý cung cấp dịch vụ Internet và thông tin điện tử trên Internet chỉ ra rất rõ: “ Mạng xã hội trực tuyến là dịch vụ cung cấp cho cộng đồng rộng rãi người sử dụng khả năng tương tác, chia sẻ, lưu trữ và trao đổi thông tin với nhau trên môi trường Internet, bao gồm: dịch vụ tạo blog, diễn đàn, trò chuyện trực tuyến và một số hình thức khác. Với sự nhanh, nhạy bén, rộng rãi và phạm vi tương tác đa chiều, không phân biệt thời gian, không gian thì MXH đang tác động mạnh mẽ tới toàn xã hội, đặc biệt là đối với công tác báo chí.

Trên nền tảng mạng xã hội, những thông tin, tư liệu lịch sử, tư liệu cá nhân  chính là nguồn tham khảo, gợi ý phong phú vô tận đối với những người làm báo. Ở khía cạnh khác, các thành viên trên MXH khi tham gia một sự kiện, một vấn đề nóng hổi nào đó, có thể do góc nhìn  hạn chế, thiếu sự bao quát nên họ thường tìm kiếm thông tin từ các cơ quan báo chí, nơi mà họ có thể tin tưởng giải đáp, xác thực, kiểm chứng tính chính xác của thông tin chứ không phải là lời đồn.

Nếu như một thông tin, một bài báo hay một phóng sự truyền hình mang tính thời sự cao, có tầm ảnh hưởng xã hội lớn thì nó cũng nhanh chóng trở thành đề tài bàn luận và chia sẻ trên MXH. Khi đăng bài trên đó, người đọc nắm bắt và tìm đến trang báo, tạp chí để tìm hiểu. Tờ báo, tạp chí nào nhanh nhạy sẽ đáp ứng được khả năng “ hút” độc giả một cách mạnh mẽ, tạo nên sự tương tác rộng lớn, qua đó dần khẳng định thương hiệu của mình. Vận dụng lợi thế này, thời gian gần đây nhiều tờ báo, tạp chí thường xuyên đăng tải nội dung một số bài viết cần nhấn mạnh kèm theo đường link nhằm tăng sự tương tác và lan tỏa mạnh mẽ trên cộng đồng MXH. Chính nhờ vậy mà các nhà báo và các tòa soạn báo có thể dễ dàng theo dõi chất lượng bài báo, ý kiến đóng góp, quan điểm của độc giả  thông qua lượng người xem, lượt like, bình luận, chia sẻ…

Xin nêu dẫn chứng rất mới và điển hình về tính tích cực về sự tương tác của MXH đối với Tạp chí Công nghiệp và Tiêu dùng. Đầu tháng 6, khi phóng viên tham dự: “ Hội nghị điển hình tiên tiến EVNNPC giai đoạn 2020-2025” của Tổng công ty Điện lực Miền Bắc tổ chức tại Hải Phòng nhằm tôn vinh những tập thể, cá nhân tiêu biểu nhất trong phong trào thi đua yêu nước. Phóng viên đã kịp thời đưa thông tin trên tạp chí và gửi đường link tới trang thông tin của Tổng công ty ngay  thời điểm Hội nghị đang diễn ra. Lập tức sau đó, trang thông tin này đã dẫn nguồn lại và tiếp tục lan tỏa chuỗi bài viết của Tạp chí qua  Fabook của ngành mình. Trong khoảng thời gian ngắn, lượng người đọc tăng hàng chục lần so với (từ gần 2 ngàn lượt xem tới hơn 4 ngàn lượt xem trên mỗi bài) những bài viết thường nhật. Số lượng người xem tăng, thương hiệu của Tòa soạn ngày càng được nhiều người biết đến, đó chính là điều mong muốn nhất của một cơ quan báo chí.

Trong cuộc đời làm báo của mình, tôi đã viết nhiều bài báo chuyên sâu về lĩnh vực kinh tế - tài chính. Các bài có lúc được viết dưới dạng bài phản ảnh, hay của một chuyên gia, của nhà quản lý. Thông tin đến bạn đọc thường khai thác từ các nguồn tin của cơ quan quản lý; từ các sự kiện, hội thảo, tọa đàm hay từ  nguồn tin của Chính phủ, các Bộ, ngành. Vì vậy, việc tham khảo nguồn tin trên MXH không nhiều, nếu có thì chủ yếu để dẫn chứng cho vấn đề nóng đang được xã hội quan tâm hoặc để là vấn đề cần đưa ra phản biện.

Với người làm báo, để am hiểu chuyên sâu và viết được thành thạo về một lĩnh vực đã là rất khó. Nhưng với một số bài về kinh tế - xã hội đòi hỏi cách nhìn bao quát, cách thể hiện nhẹ nhàng, mềm mại hơn như: phóng sự, ghi chép, tùy bút… vào dịp kỷ niệm ngày lễ lớn hay sự kiện trọng đại của đất nước như: Kỷ niệm ngày MN hoàn toàn giải phóng 30/4; tri ân các anh hùng liệt sỹ  dịp 27/7; Quốc khánh 2/9; Tết Nguyên đán, hay những bài viết về nghề nhân ngày báo chí cách mạng Việt Nam 21/6  là những thể loại không phải ai cũng có thể viết được. Bởi lẽ, khi đó ta có thể sử dụng ngôn ngữ phóng khoáng hơn, mang chất văn học hơn, góp phần tạo nên một trang báo hay tạp chí thêm đa dạng, phong phú về nội dung và người đọc cũng không cảm thấy bị nhàm chán. Biết là khó nhưng thỉnh thoảng tôi cũng thử sức tham gia viết một số bài.  Để thực hiện những bài viết thể loại này, ngoài chủ đề ý tưởng rõ ràng, trước khi chắp bút tôi thường đọc, tham khảo rất nhiều tài liệu, lựa chọn thông tin tìm kiếm từ google, fabook hay youtub… như  một công cụ đắc lực phục vụ cho mình.

Bài cho số Tết Nguyên đán năm 2023 tôi viết về vợ chồng giáo sư Trần Thanh Vân là kiều bào yêu nước, Ông là Tiến sỹ khoa học Vật lý tại Paris từ năm 1962 là một đề tài không đơn giản. Với những thành tựu khoa học, là nhà khoa học gốc Việt có uy tín, có sức thu hút, khả năng tập hợp đông đảo các nhà khoa học hàng đầu thế giới, năm 70 tuổi ông về Việt Nam thành lập Trung tâm Tổ chức khoa học gặp gỡ Việt Nam ( ICISE) tại Qui Nhơn, Bình Định. Ước nguyện của vợ chồng giáo sư là phát triển khoa học và giáo dục, mong muốn các bạn trẻ hun đúc tình yêu khoa học và cũng là tiền đồ để VN tiếp cận nhanh hơn những tiến bộ khoa học công nghệ trên thế giới. Ông cũng là tấm gương nhân ái luôn hướng về quê hương và dành những điều tốt đẹp nhất tới thế hệ trẻ khi xây dựng làng trẻ SOS ở Huế, Bình Định, Đà Lạt, Lâm Đồng và hàng năm dành hàng chục tỷ đồng học bổng cho các học sinh, sinh viên có thành tích xuất sắc trong học tập và nghiên cứu khoa học.

Dù đã nhiều lần tiếp xúc với vợ chồng giáo sư, được ăn cơm, trò chuyện,  được cùng tham gia nhiều sự kiện, Hội thảo khoa học quốc tế với đông đảo các nhà khoa học hàng đầu thế giới. Song để viết một bài có tính phác họa về con người cùng những cống hiến của vợ chồng giáo sư, tôi đã phải tìm kiếm những hoạt động trước đó từ MXH trên nhiều tờ báo, từ những thước phim tư liệu của Đài THVN  được lưu lại trên youtube…để giúp cho bài viết của mình thêm sống động về quá trình cống hiến, về tình yêu khoa học, tình yêu quê hương đất nước và tấm lòng nhân ái đối với quê hương của giáo sư rộng lớn như thế nào.

Dịp tri ân các anh hùng liệt sỹ 27/7 hàng năm của Đảng, chính quyền và nhân dân cả nước cũng là những đề tài tôi hay viết. Đề tài không mới, nhưng để nội dung bài viết không trùng lặp và luôn có ý nghĩa thiết thực thì tôi phải tự tìm tòi, khai thác mà người gợi ý cho tôi ý tưởng hay là những thông tin tôi thu lượm được từ các trang MXH. Ngay từ đầu tháng 7, trên fabook đã có rất nhiều lời chia sẻ, thông tin từ bạn bè, đồng nghiệp, người thân rủ nhau viếng nghĩa trang liệt sỹ, thăm các địa danh lịch sử, về lại chiến trường xưa để tìm đồng đội, để tưởng nhớ ngày giỗ trận…Rồi xem được hình ảnh đẹp cùng tấm lòng cao cả của người nữ lãnh đạo một ngành bình yên ngồi châm thuốc, mời trà tưởng nhớ, tri ân các anh hùng liệt sỹ  trên đỉnh cao 468 được cho là chảo lửa khốc liệt và đau thương năm xưa, tại Nghĩa trang liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên đã chạm đến trái tim của nhiều người. Tôi còn được chứng kiến những nghĩa cử, hành động cao đẹp của thanh niên tình nguyện dọn vệ sinh, kính cẩn đứng trước mộ liệt sỹ suốt buổi lễ tri ân với một lòng thành kính biết ơn khi đọc được tâm sự của các bạn ấy trên fabook cùng những dòng tâm sự đầy xúc động của cựu chiến binh, của các bạn trẻ suy nghĩ về sự biết ơn và kính trọng những người đã ngã xuống cho các bạn có cuộc sống tốt đẹp hôm nay… đã đem lại cho tôi  những cảm xúc đặc biệt để sáng tạo chủ đề bài viết hàng năm giúp bạn đọc luôn cảm thấy ý nghĩa.

Cách đây 2 năm, khi kể lại kinh nghiệm ra Trường sa tác nghiệp trước đó 5 năm. Để lấy lại ký ức trong chuyến đi, tôi đã vào nhóm của đoàn công tác trên fabook xem lại toàn bộ hải trình để từ đó nhớ lại  cách thức tác nghiệp, khai thác thông tin viết báo ở đó có gì khác biệt với làm báo trong đất liền. Và một phần không thể thiếu, tôi luôn thích đọc các status, những đoạn cảm xúc, coment, tâm sự…của những thành viên trong đoàn vẫn đau đáu niềm yêu thương đảo làm đề dẫn để bài viết của mình thêm phong phú, trữ tình.

Dịp Tết Quí Tỵ vừa qua, với chủ đề “ Đoàn kết là chìa khóa để vượt qua khó khăn khi đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” tôi đã lựa chọn những tư liệu, hình ảnh, bài viết về tinh thần tương thân tương ái, về tình quân dân của người Việt Nam trong lúc hoạn nạn, khó khăn từ lịch sử dựng nước, đến đại dịch covid -19 và cơn bão Iagi lịch sử để làm chủ đề chính cho bài viết. Từ đó, đưa ra thông điệp khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc và tin tưởng mọi khó khăn sẽ vượt qua để đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới vươn mình và phát triển.

Với cách tiếp cận và sử dụng thông tin từ kinh nghiệm của bản thân, tôi nhận thấy vấn đề rất rõ ràng rằng MXH chính là nơi cung cấp nguồn thông tin rất phong phú, đa dạng, mức độ lan tỏa nhanh đã góp phần làm cho nhà báo, tờ báo gần gũi hơn với độc giả. Đây là nét mới so với cách làm báo truyền thống. Tuy nhiên, để việc sử dụng MXH có hiệu quả, thì người làm báo cần có lập trường, quan điểm chính trị vững vàng, am hiểu pháp luật và có trách nhiệm với xã hội, cũng là trách nhiệm với nghề nghiệp của mình để chọn lọc, phân biệt đúng sai khi tiếp nhận, xử lý thông tin và tham gia mạng xã hội./.

Hồng Chuyên