Làng nghề Điêu khắc sơn Mỹ nghệ Sơn Đồng (Làng nghề Sơn Đồng) có từ thời Tiền Lê (thế kỷ thứ X). Đức thánh Đào Trực là tổ nghề. Qua quá trình chế tác tỷ mỉ (chọn gỗ, đục chạm, sơn lót, thếp vàng, tô vẽ hoàn thiện) bởi bàn tay của các nghệ nhân tài hoa, các sản phẩm làng nghề Sơn Đồng không chỉ là những sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ đơn thuần mà còn là những tác phẩm nghệ thuật mang đậm tinh thần tín ngưỡng và văn hóa dân tộc Việt Nam.

Ông Cao Văn Tâm - Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Đồng tiếp đoàn Hội đồng Thủ công thế giới. Theo ông Cao Văn Tâm: Việc được công nhận trở thành thành viên mạng lưới các làng nghề thủ công sáng tạo thế giới năm 2025 vừa là vinh dự vừa là trách nhiệm trong việc bảo tồn, phát huy và phát triển nghề thủ công mỹ nghệ sơn son thếp vàng thếp bạc Sơn Đồng

Phó Chủ tịch xã Sơn Đồng – Cao Văn Tâm cho biết: Làng nghề Sơn Đồng là một trong những làng nghề nổi tiếng, có doanh thu thuộc tốp cao nhất trong số các làng nghề tiêu biểu của Thủ đô. Trung bình hàng năm, doanh thu của làng nghề đạt trên 1.000 tỷ. Đảng ủy, UBND xã Sơn Đồng luôn quan tâm đến sự phát triển của làng nghề từ công tác hoạch định phát triển nghề, đào tạo nhân lực, quy hoạch làng nghề, xây dựng phương án bảo vệ làng nghề, môi trường làng nghề để đảm bảo sự phát triển bền vững của làng nghề.

Hiện nay, làng nghề Sơn Đồng có 26 nghệ nhân cấp nhà nước, 40 thợ giỏi, 4.000 lao động, 700 hộ sản xuất, kinh doanh liên quan đến nghề điêu khắc, tạc tượng. Thu nhập bình quân làng nghề đạt khoảng 140 triệu đồng/người/năm.

Lãnh đạo xã Sơn Đồng tiếp đoàn Hội đồng Thủ công thế giới về thẩm định

Sản phẩm của làng nghề Sơn Đồng đã hiện diện ở hàng loạt công trình văn hóa tâm linh nổi tiếng như: Văn Miếu - Quốc Tử Giám, đền Ngọc Sơn, đền Quán Thánh, chùa Một Cột, chùa Trấn Quốc, chùa Bái Đính, chùa Ba Vàng, chùa Phật Tích... Hiện, sản phẩm của làng nghề Sơn Đồng chiếm khoảng 50% thị phần toàn quốc về tượng và đồ thờ sơn son thếp vàng, bạc, góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa tâm linh của dân tộc và được xuất khẩu sang nhiều nước như Nga, Ukraine, Pháp, Mỹ, Thái Lan, Lào, Campuchia... 

Đối với việc ra nhập mạng lưới các thành phố Thủ công sáng tạo thế giới, Huyện Hoài Đức trước đây, xã Sơn Đồng hiện nay đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, từ việc sưu tầm tư liệu, sản phẩm liên quan đế truyền thống của làng nghề, tạo thành bức tranh tổng thể về chiều dài phát triển của làng nghề từ khi hình thành đến nay. Cụ thể, xã đã hoàn thành thu thập, trưng bày sắc phong của các nghệ nhân; những hiện vật theo các giai đoạn phát triển của làng nghề; xây dựng các album ảnh sản phẩm làng nghề theo các thời kỳ; treo ảnh nghệ nhân làng nghề theo giai đoạn cùng một số sản phẩm đặc trưng. Tại Trung tâm Thiết kế sáng tạo của xã, hàng trăm mẫu vẽ và hoa văn chạm khắc được sưu tầm, đóng thành quyển hoặc trưng bày sinh động trên các bức tường, tạo không gian đậm sắc truyền thống. Trung tâm còn xây dựng bộ mẫu nguyên liệu phục vụ sản xuất, giới thiệu nhiều tài liệu quý liên quan đến kỹ thuật sơn, chạm khắc, kiến trúc và hoa văn cổ truyền...

Sản phẩm làng nghề Sơn Đồng có độ tinh sảo cao. sản phẩm của Làng nghề Sơn Đồng chiếm khoảng 50% thị phần toàn quốc về tượng và đồ thờ sơn son thếp vàng, bạc

Bên cạnh đó, làng nghề chú trọng đổi mới sáng tạo để thích nghi với nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng trong và ngoài nước, theo từng thời điểm, từng địa bàn, cho nên qua các thời kỳ sản phẩm có sự khác nhau. Sự khác nhau đó đều kết tinh từ khối óc, đôi bàn tay tài hoa của người thọ Sơn Đồng. Phát triển bền vững của làng nghề được thể hiện qua việc đào tạo, truyền nghề của các nghệ nhân với thế hệ trẻ. Ngoài việc đào tạo qua sách, tư liệu còn có đào tạo trực tiếp, cầm tay chỉ việc. Nhờ đó đã tạo nên lực lượng lao động hùng hậu, góp sức vào việc lưu giữu và phát triển nghề.

Vừa qua, Sơn Đồng được đón tiếp Đoàn Hội đồng Thủ công thế giới với hơn 100 người thăm quan. Họ đánh giá rất cao về sản phẩm, giá trị làng nghề. Việc trở thành thành viên của Mạng lưới các thành phố Thủ công sáng tạo Thế giới, giá trị làng nghề Sơn Đồng được ghi nhận, văn hóa, hình ảnh, sản phẩm làng nghề được quảng bá đến bạn bè khu vực và quốc tế; mang đến nhiều cơ hội để người thợ Sơn Đồng đưa sản phẩm của mình ra thị trường quốc tế từ đó tạo nhịp cầu thương mại, đưa doanh thu của người thợ, kinh tế làng nghề ngày càng phát triển hơn – Phó Chủ tịch xã Sơn Đồng khẳng định.

Nghệ nhân Nguyễn Viết Dũng - Phó Chủ tịch Hội nghệ nhân thợ giỏi Sơn Đồng giới thiệu về tác phẩm Tượng Phật nghìn mắt nghìn tay

Trao đổi với ông Nguyễn Viết Dũng – Phó Chủ tịch Hội nghệ nhân thợ giỏi Sơn Đồng được biết: Đối với sự phát triển của làng nghề Sơn Đồng, UBND thành phố Hà Nội, Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Công Thương cùng các cấp ngành thường xuyên quan tâm. Ví dụ như Chương trình khuyến công của Sở Công Thương, các Chương trình OCOP, xúc tiến thương mại của Sở Nông nghiệp & Môi trưởng,… đã giúp tạo động lực phát triển, quảng bá và khẳng định giá trị sản phẩm làng nghề Sơn Đồng.

Nghệ nhân Nguyễn Viết Dũng -  Phó Chủ tịch Hội nghệ nhân thợ giỏi Sơn Đồng giới thiệu về độ tinh sảo của sản phẩm Làng nghề Sơn Đồng

Làng nghề Sơn Đồng chú trọng đổi mới sáng tạo, nhất là khâu thiết kế, giúp khàng hàng dễ dàng lựa chọ sản phẩm

Đảng ủy, UBND xã Sơn Đồng đặc biệt quan tâm đến việc đưa Sơn Đồng trở thành thành viên Mạng lưới các thành phố Thủ công thế giới. Xã thường xuyên tuyên truyền đến từng hộ sản xuất về các nội dung như bảo vệ môi trường, nguồn gốc nguyên liệu sản xuất và an toàn lao động.

Mới đây, Hội đồng Thủ công thế giới đã thẩm định hoạt động sản xuất của làng nghề và đánh giá rất cao tay nghề của người thợ Sơn Đồng. Làng nghề đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chí, trong đó có các tiêu chí quan trọng như: Trung tâm thiết kê sáng tạo, đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững,… Trong đó, đối với tiêu chỉ đổi mới sáng tạo, làng nghề đã duy trì truyền thống kết hợp đổi mới sáng tạo để gia tăng giá trị sản phẩm, phù hợp với xu hướng hiện đại. Phát triển các sản phẩm quà tặng như kết hợp tranh kim hoàn Vân Canh với sơn son thếp vàng Sơn Đồng để tạo nên bức tranh dân gian đặc sắc – Sản phẩm này được Hội đồng Thủ công thế giới đánh giá rất cao. Bên cạnh đó, các nghệ nhân làng nghề còn thiết sáng tạo các sản phẩm deco – tượng sơn son thếp vàng để trang trí ở phòng khách, những vị trí trang trọng trong nhà; ứng dụng thiết kế 3D để khách hàng có thể xem trực tiếp.

Làng nghề Sơn Đồng chú trọng đào tạo nguồn nhân lực là các thợ giỏi. Để có một người thợ giỏi phải cần ít nhất 6 năm đào tạo trực tiếp

Ứng dụng máy móc trong hoạt động sản xuất làng nghề Sơn Đồng góp phần giảm khoảng 30% nhân công lao động

Làng nghề Sơn Đồng mới xây dựng được tuyến du lịch gồm hơn 10 điểm như: Đền Tổ nghề, Chùa, các nhà thờ, các xưởng của các nghệ nhân, thăm quán cà phê tượng,… Trong một ngày, du khách sẽ được trải nghiệm làm nghề như vẽ mấu, đục, tạc, sơn,… có cơ hội mua sẵm các sản phẩm quà lưu niệm đặc trưng làng nghề. Nếu được trở thành thành viên của Mạng lưới của các thành phố Thủ công sáng tạo thế giới sẽ mở ra cơ hội thị trường, sản phẩm làng nghề Sơn Đồng sẽ có cơ hội vươn ra toàn cầu.