Theo thống kê của Tổng cục Hải quan 10 tháng của năm nay, xuất khẩu xơ, sợi dệt đạt gần 1,5 triệu tấn, trị giá gần 3,65 tỷ USD, tăng 12% về lượng, nhưng giảm 10,8% về giá trị. Nguyên phụ liệu dệt, may, da, giày là 1,6 tỷ USD, giảm 14,4%. Mặc dù tình hình xuất khẩu hàng xơ sợi, dệt may, da giày lũy kế 10 tháng giảm so với cùng kỳ năm ngoái nhưng số liệu xuất khẩu tháng 10 đã có sự tăng trưởng so với tháng 9 vừa qua. Theo đó, xuất khẩu xơ, sợi dệt đạt gần 163 triệu tấn, giá trị gần 389 triệu USD, tăng 5,8% về lượng và tăng 4% về giá trị so với tháng trước đó. Nguyên phụ liệu dệt, may, da, giày 165 triệu USD, tăng 6,6%.

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, đó là những tín hiệu tích cực để doanh nghiệp (DN) xơ sợi, dệt may, da giày Việt Nam có thể kỳ vọng vào một viễn cảnh tốt hơn trong thời gian tới. Bà Dương Thùy Linh, Phó Tổng thư ký phụ trách đối ngoại Hiệp hội Bông sợi Việt Nam (VCOSA) lý giải đây không chỉ là khó khăn riêng của ngành xơ sợi, dệt may, da giày Việt Nam mà còn là khó khăn chung của các ngành xuất khẩu toàn cầu, do tổng cầu thế giới giảm. Căng thẳng địa chính trị tại châu Âu từ cuộc xung đột Nga-Ukraine khiến nền kinh tế toàn cầu suy thoái. Lạm phát kéo dài tại các thị trường xuất khẩu chủ lực như Mỹ và EU. Các nước thắt chặt chính sách tiền tệ. Người tiêu dùng có xu hướng cắt giảm chi tiêu các mặt hàng không thiết yếu, bao gồm cả hàng dệt may, da giày. 

Trong khi đó, yêu cầu của các thị trường về tiêu chuẩn bền vững ngày càng khắt khe hơn. Thời gian giao hàng ngày càng rút ngắn, từ 2 tháng xuống còn 3 - 4 tuần. Tình trạng hàng tồn kho vẫn hiện hữu. Sự cạnh tranh của những đối thủ như Bangladesh, Myanmar ngày càng mạnh, khiến các DN nhận được ít đơn hàng hơn, hoặc đơn hàng nhỏ lẻ. Thậm chí, giá bán thấp hơn chi phí sản xuất. Từ nửa cuối năm ngoái đến quý 2 năm nay, nhiều DN kéo sợi đã phải giảm quy mô sản xuất chỉ còn từ 50-80% công suất hoặc thực hiện nghỉ luân phiên để duy trì sản xuất.

Tuy nhiên, từ tháng 7 cho đến nay, thị trường đã có dấu hiệu phục hồi dần sau khi Trung Quốc mở cửa trở lại sau thời gian áp dụng chính sách Zero COVID. Các thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam quý 3 đều ghi nhận mức tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) dương như Mỹ tăng 2%, EU 0,6%, Trung Quốc 5%, Hàn Quốc 1,4%. Chỉ số giá sợi đầu vào của các nhà sản xuất sợi tại Trung Quốc tăng nhẹ cho thấy nhu cầu của mặt hàng này đang tốt hơn so với hồi đầu năm. Lượng hàng tồn kho của các thương hiệu lớn như Nike, H&M… đã giảm đáng kể. Tính đến thời điểm hiện tại, hầu hết các DN kéo sợi đã có thể hoạt động 100% công suất.

Sau thời gian khó khăn, ngành hàng xơ sợi, dệt may Việt Nam đang bắt đầu có những tín hiệu khởi sắc hơn

Vì vậy, theo các chuyên gia, có thể coi đây là những tín hiệu kỳ vọng hồi phục tăng trưởng thời gian tới. Kỳ vọng phục hồi Đại diện các DN đánh giá, tổng thể thị trường năm 2024 có nhiều khả năng cải thiện nhu cầu hơn năm 2023, mặc dù mức cải thiện nhỏ (tổng cầu năm 2024 dự kiến vẫn thấp hơn năm 2022 từ 5-7%) và ngành sợi có thể có những diễn biến bất ngờ do áp dụng chính sách chặt chẽ hơn. Tuy nhiên, một số chuyên gia vẫn đưa ra kịch bản lạc quan là ngành sợi năm 2024 tăng 10% so với năm 2023 do tỉ lệ huy động thiết bị tăng lên trên nền giá bông, dự báo từ 2,5-2,6 USD/kg. Do nhu cầu cho các mặt hàng ngành Dệt May thông thường sẽ tăng cao vào quý cuối năm để phục vụ cho các dịp lễ hội, do đó hoạt động xuất khẩu của các DN xơ sợi được kỳ vọng sẽ sôi động hơn. Đơn cử như nửa đầu năm 2023, sản lượng xuất khẩu sợi và khăn của Dệt sợi Damsan sang thị trường Trung Quốc và Nhật Bản đã tăng 2,6 lần so với nửa cuối năm 2022, đạt khoảng 5.600 tấn. Dệt sợi Damsan cho biết lượng đơn hàng hiện tại đã đủ chạy hết công suất cho đến cuối quý 3/2023. Trong khi đó, doanh thu xuất khẩu trên tổng doanh thu của Sợi Thế Kỷ đã tăng lên mức 53% trong 6 tháng đầu năm nay, so với mức 52% trong năm 2022. 

Về triển vọng kinh doanh của Dệt sợi Damsan, việc Nhà máy sợi An Ninh đi vào hoạt động trong quý II/2023 đã giúp DN này lọt vào top 5 các doanh nghiệp sản xuất sợi và khăn lớn nhất toàn quốc. Công ty hiện đang sở hữu 3 nhà máy với tổng công suất thiết kế đạt 14.000 tấn/năm đối với sợi CD32 và 3.000 tấn/năm đối với khăn. Đối với Sợi Thế Kỷ, Nhà máy sợi Unitex giai đoạn 1 dự kiến sẽ vận hành thương mại trong quý 1/2024, giúp nâng tổng công suất của Sợi Thế Kỷ lên 96.000 tấn/năm nhằm đón đầu nhu cầu tăng trưởng cho sợi tái chế và sợi nguyên sinh, tại cả thị trường xuất khẩu và nội địa. Dự kiến khi Nhà máy Unitex được hoàn thiện vào năm 2025, Sợi Thế Kỷ sẽ trở thành nhà sản xuất sợi lớn thứ hai trên cả nước. 

Các DN Việt Nam mặc dù còn gặp nhiều khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn theo xu hướng bền vững của thế giới, nhưng hiện nay, các DN đang cho thấy những tín hiệu tích cực khi một số nhà máy kéo sợi đã có thể đạt được các tiêu chuẩn quốc tế như Global Recycle Standard, Oeko-Tex, BCI…. Nhiều nhà máy kéo sợi đã và đang bắt đầu sử dụng bông hữu cơ; sợi tự nhiên như sợi cà phê, sợi tre và các loại sợi tái chế; tận dụng mái nhà xưởng để lắp đặt hệ thống điện năng lượng mặt trời… 

Có thể nói, thời điểm xấu nhất của ngành dệt may hiện tại đã đi qua, với những nỗ lực cao của Chính phủ, DN, cũng như nhu cầu thị trường gia tăng vào các dịp lễ lớn cuối năm, chúng ta có thể kỳ vọng ngành xuất khẩu tỷ USD này sẽ hồi phục trong thời gian tới. Ngành Dệt May Việt Nam vẫn có lợi thế cạnh tranh về chi phí nhân công, ưu đãi thuế thu nhập DN, ưu đãi thuế thu nhập cá nhân.

Việt Nam cũng đã và đang ký kết nhiều Hiệp định Thương mại tự do thế hệ mới với hàng loạt các thị trường lớn. Các DN FDI cũng đang tăng cường sản xuất vải từ nguồn cung sợi trong nước, nên Việt Nam vẫn luôn được các DN FDI lựa chọn là điểm đến đầu tư lý tưởng.

 Minh Phương