Trong bức tranh kinh tế tổng thể của vùng ĐBSCL, Vĩnh Long sở hữu vị trí địa kinh tế đắc địa, nằm giữa hai trung tâm kinh tế lớn là TP.HCM và Cần Thơ. Tuy nhiên, trong một thời gian dài, tiềm năng công nghiệp của tỉnh dường như vẫn chưa được đánh thức đúng mức. Thế nhưng, những năm gần đây, ngành CNHT của tỉnh đã từng bước hình thành và phát triển với những dấu ấn rõ nét.

Theo số liệu thống kê mới nhất từ Sở Công Thương Vĩnh Long, hiện toàn tỉnh có khoảng 40 doanh nghiệp (DN) đang hoạt động trong lĩnh vực CNHT, chiếm gần 3% tổng số DN sản xuất CN. Thực tế cho thấy, dù số lượng chưa nhiều nhưng các DN này đang đóng vai trò "xương sống" trong chuỗi cung ứng sản xuất tại địa phương. Năng lực sản xuất hiện tại đã đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu cung ứng linh kiện, phụ trợ tại chỗ. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, giúp các DN sản xuất đầu cuối giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu, từ đó chủ động hơn trong kế hoạch sản xuất và giảm thiểu rủi ro từ những đứt gãy chuỗi cung ứng quốc tế. Hơn thế nữa, việc gia tăng tỷ lệ cung ứng tại chỗ còn trực tiếp góp phần nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm công nghiệp của tỉnh, giữ lại phần lợi nhuận lớn hơn cho kinh tế địa phương.

Nhận thức rõ vai trò của CNHT, tỉnh Vĩnh Long không để các DN "tự bơi" trong dòng xoáy cạnh tranh khốc liệt. Thời gian qua, tỉnh đã triển khai chương trình phát triển CNHT một cách bài bản và quyết liệt với tổng kinh phí đầu tư hơn 40 tỷ đồng. Nguồn vốn này không dàn trải mà tập trung vào các mũi nhọn thực chất: Đổi mới công nghệ, đào tạo nhân lực chất lượng cao, kết nối chuỗi cung ứng và phát triển nhãn hiệu tập thể.

Xác định DN là trung tâm của sự phát triển, UBND tỉnh Vĩnh Long đã ban hành và triển khai quyết liệt Chương trình phát triển CNHT. Gần đây nhất, kế hoạch thực hiện Chương trình phát triển CNHT trên địa bàn tỉnh năm 2025 đã được phê duyệt với nguồn kinh phí ngân sách hỗ trợ trực tiếp cho các đề án của DN.

Điểm nhấn của chính sách này là sự tập trung vào chất lượng thay vì số lượng. Tỉnh ưu tiên hỗ trợ các DN có khả năng áp dụng hệ thống quản lý đáp ứng yêu cầu của các chuỗi sản xuất toàn cầu trong quản trị DN và quản trị sản xuất. Bên cạnh đó, các hoạt động hỗ trợ đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tư vấn chuyển giao công nghệ và xúc tiến thương mại cũng được đẩy mạnh.

Cụ thể, tỉnh đã dành nguồn lực đáng kể để hỗ trợ DNxây dựng thương hiệu, đăng ký sở hữu trí tuệ và tham gia các hội chợ triển lãm quốc tế. Mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc sản xuất được sản phẩm, mà còn là tìm kiếm đầu ra bền vững. Các chương trình kết nối cung cầu giữa DN CNHT trong tỉnh với các tập đoàn đa quốc gia (FDI) đang hoạt động tại Việt Nam được tổ chức thường xuyên, mở ra cơ hội hợp tác sản xuất linh kiện, phụ tùng.

Số liệu thống kê cho thấy, số lượng DN hoạt động trong lĩnh vực CNHT tại Vĩnh Long đang có xu hướng tăng. Hiện toàn tỉnh có hàng chục DN đang hoạt động trong lĩnh vực này, tập trung chủ yếu tại các KCN Hòa Phú và Bình Minh. Sự hiện diện của các dự án FDI quy mô lớn cũng tạo ra lực kéo quan trọng, thúc đẩy các DN nội địa buộc phải nâng cấp công nghệ để trở thành nhà cung cấp cấp 1, cấp 2.

Nhìn sâu vào cơ cấu ngành, lĩnh vực cơ khí chế tạo tại Vĩnh Long đang có những bước tiến đáng ghi nhận. Từ chỗ chỉ gia công đơn giản, sửa chữa nhỏ, nay nhiều đơn vị đã có thể chế tạo các chi tiết máy phức tạp, khuôn mẫu chính xác phục vụ cho dây chuyền sản xuất công nghiệp.

Đối với ngành Dệt may và Da giày, Vĩnh Long đang nỗ lực thoát khỏi "cái bẫy" gia công giá trị thấp (CMT). Tỉnh khuyến khích các dự án sản xuất nguyên phụ liệu như bao bì, nhãn mác, đế giày, nút áo... Việc chủ động được nguồn nguyên liệu tại chỗ sẽ giúp các DN dệt may giảm chi phí logistics, rút ngắn thời gian sản xuất và quan trọng nhất là đáp ứng được các quy tắc xuất xứ khắt khe từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA hay CPTPP.

Mặc dù đạt được những kết quả khả quan, nhưng thẳng thắn nhìn nhận, CNHT Vĩnh Long vẫn đang đối mặt với không ít rào cản. Quy mô các DN phần lớn là nhỏ và vừa (SMEs), thậm chí là siêu nhỏ. Hạn chế về vốn khiến việc đầu tư đổi mới công nghệ gặp nhiều khó khăn. Trình độ quản trị sản xuất và năng lực của đội ngũ lao động kỹ thuật cao vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ 4.0.

Hơn nữa, mối liên kết giữa DN trong nước và DN FDI vẫn còn lỏng lẻo. Nhiều DN FDI vẫn ưu tiên nhập khẩu linh kiện từ công ty mẹ, hoặc các nhà cung cấp truyền thống ở nước ngoài thay vì tìm kiếm nguồn cung tại chỗ, do lo ngại về chất lượng và tính ổn định của sản phẩm nội địa. Đây là bài toán khó mà Vĩnh Long cần giải quyết trong giai đoạn tới để thực sự tham gia vào chuỗi giá trị.

Mặt khác, hạ tầng kỹ thuật trên địa bàn tỉnh dù đã được cải thiện nhưng vẫn chưa thực sự đồng bộ, đặc biệt là logistics. Chi phí vận chuyển cao làm giảm sức cạnh tranh của sản phẩm. Bên cạnh đó, quỹ đất sạch dành cho các DN CNHT quy mô nhỏ thuê nhà xưởng xây sẵn vẫn còn hạn chế.

Để hiện thực hóa khát vọng trở thành một mắt xích quan trọng trong bản đồ CNHT phía Nam, Vĩnh Long đã đề ra những định hướng chiến lược dài hạn. Theo Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, tỉnh xác định CNHT là một trong những khâu đột phá.

Giải pháp trọng tâm được tỉnh đặt ra là tiếp tục cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư kinh doanh. Tỉnh cam kết đồng hành cùng DN, tháo gỡ kịp thời các vướng mắc về thủ tục hành chính, đất đai, thuế và hải quan. Việc xây dựng các cụm liên kết ngành cũng được chú trọng, tạo ra hệ sinh thái cộng sinh giữa các DN, giúp chia sẻ nguồn lực và tiết giảm chi phí.

Đáng chú ý, Vĩnh Long đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong sản xuất công nghiệp. Việc hỗ trợ DN ứng dụng các giải pháp nhà máy thông minh, quản lý sản xuất tự động hóa được xem là chìa khóa để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Tỉnh cũng dành sự quan tâm đặc biệt cho công tác đào tạo nghề, gắn kết chặt chẽ giữa các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn (như Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long) với nhu cầu thực tế của DN.

Song song đó, hoạt động xúc tiến đầu tư sẽ được đổi mới theo hướng có trọng tâm, trọng điểm. Tỉnh ưu tiên thu hút các dự án FDI có hàm lượng công nghệ cao, có cam kết chuyển giao công nghệ và sử dụng nguồn cung ứng nội địa. Đây sẽ là đòn bẩy để nâng cao năng lực cho các DN CNHT trong tỉnh.

Nhìn về tương lai, với sự quyết tâm của hệ thống chính trị, sự năng động của cộng đồng DN và những lợi thế sẵn có, Vĩnh Long hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng vào sự bứt phá của ngành CNHT. Sự phát triển này không chỉ góp phần gia tăng tỷ trọng công nghiệp trong GRDP của tỉnh mà còn giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động, góp phần đưa Vĩnh Long phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên hội nhập mới.

Dòng chảy kinh tế miền Tây đang cuộn chảy mạnh mẽ và Vĩnh Long, với tư duy đổi mới và hành động quyết liệt, đang sẵn sàng để đón đầu những vận hội mới từ sự phát triển của CNHT. Phát triển CNHT bền vững, công nghệ cao là lời giải cho bài toán nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh. Vĩnh Long đang đi đúng hướng, khẳng định vai trò là một trung tâm công nghiệp mới có sức hút lớn trong khu vực ĐBSCL.

Trường An