Tại các tỉnh trọng điểm của tệ nạn buôn lậu thuốc lá như Long An, Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ…, tình hình buôn lậu thuốc lá vẫn chưa có dấu hiệu suy giảm và câu hỏi giải pháp nào cho việc ngăn chặn thuốc lá lậu trong thời gian tới để tránh thất thu thuế cho ngân sách Nhà nước được đặt ra tại các hội nghị triển khai và quán triệt Chỉ thị số 30 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá.
Số lượng thuốc lá nhập lậu hàng năm tăng 30-40%, diễn biến rất phức tạp tại các tỉnh biên giới miền Tây Nam Bộ như: Long An, An Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang, Tây Ninh, Quảng Trị, cung đường vận chuyển về thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó, miền Tây Nam Bộ tăng 45%, thành phố Hồ Chí Minh tăng 40% và cho đến thời điểm này đã lan ra hầu hết các tỉnh trên toàn quốc. Sở dĩ, thuốc lá điếu vẫn thẩm lậu vào thị trường Việt Nam là do mức chênh lệch giá giữa thuốc lá ngoại và thuốc lá sản xuất trong nước từ 3.500- 10.000 đồng/bao. Ngoài các con đường mòn, lối mở bên cạnh cửa khẩu, thuốc lá lậu còn ngang nhiên đi qua cửa khẩu bằng cách lợi dụng chính sách cho phép cư dân được mang hàng hóa trị giá 2 triệu đồng/ngày mà không phải nộp thuế. Đây chính là khe hở để bọn buôn lậu lợi dụng thuê người dân vùng biên giới mua, rồi thu gom. Điều đáng quan tâm nữa là, hiện một số địa phương vẫn áp dụng hình thức tạm nhập tái xuất đối với thuốc lá nhập lậu, hình thức này đã vô tình làm cho thuốc lá lậu có đất sống ở thị trường trong nước. Theo ông Vũ Văn Cường - Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, mức truy cứu trách nhiệm hình sự đối với đối tượng buôn lậu thuốc lá cũng cần phải xem xét điều chỉnh: “Trong chỉ thị 30 thì nếu như buôn lậu, vận chuyển, tàng trữ 1.500 bao thuốc trở lên thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nhưng các đối tượng buôn lậu rất tinh vi, họ thường chia nhỏ lượng hàng dưới số 1.500 bao. Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam kiến nghị các bộ, ngành liên quan điều chỉnh mức truy cứu trách nhiệm hình sự từ 1.500 bao xuống còn 500 bao, có như vậy, tính răn đe mới cao hơn”.
Các đối tượng buôn lậu vẫn cấu kết chặt chẽ với một số đối tượng ở nước ngoài tập kết các loại thuốc lá ngoại tại những điểm sát biên giới, sau đó thuê người dùng xuồng máy, xe gắn máy vận chuyển thuốc lá lậu vào sâu trong nội địa tiêu thụ và khi bị các lực lượng chức năng truy đuổi, thì sẵn sàng chống trả quyết liệt. Hàng triệu bao thuốc lá ngoại nhập lậu được các tụ điểm trong nội địa đóng thùng, làm giả tem nhãn để qua mặt cơ quan chức năng một cách dễ dàng. “Càng chống càng tăng”, nhiều kẻ thu lời bất chính, nhiều đợt ra quân, truy quét, nhưng cứ hết đợt, tình trạng buôn lậu thuốc lá “đâu lại hoàn đó”, xem ra chiếc vòi bạch tuộc của thuốc lá lậu chưa thể chặn đứng được. Thuốc lá lậu đang làm thất thu cho ngân sách Nhà nước hàng tỷ đồng mỗi năm do trốn nhiều loại thuế như thuế nhập khẩu 135%, thuế tiêu thụ đặc biệt 65%, thuế VAT 10%... nên thuốc lá lậu bán rẻ hơn nhiều so với thuốc lá sản xuất trong nước cùng chủng loại, cùng phân khúc. Trung bình một năm, thuốc lá lậu đã làm giảm sản lượng tiêu thụ hơn 20%, mất 30% thị phần, hàng trăm nghìn lao động mất việc làm, thất thu ngân sách Nhà nước tới 8.000 tỷ đồng. Tình trạng nhập lậu thuốc lá ngang nhiên, trái phép là thách thức không nhỏ đối với lực lượng chức năng về đảm bảo an ninh trật tự.
Bộ đội Biên phòng bắt thuốc lá lậu
Bộ Công Thương đang chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường 36 tỉnh, thành phố thực thi quyết liệt Chỉ thị 30 của Chính phủ, kiểm tra tất cả các điểm bán buôn, bán lẻ thuốc lá nhập lậu. Quản lý thị trường phối hợp với lực lượng công an kiểm tra, rà soát các tụ điểm, đầu nậu tàng trữ thuốc lá nhập lậu. Long An là một trong những địa phương “nóng” về buôn lậu thuốc lá ở các tỉnh phía Nam, ông Phan Lợi - Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường tỉnh An Giang cho biết: “Về thực hiện công tác tuyên truyền theo chỉ đạo của Bộ Công Thương, Chi cục Quản lý thị trường An Giang tổ chức tuyên truyền đến các cơ sở kinh doanh, các văn bản quy định của pháp luật đối với hoạt động thương mại và công thương, qua đó vận động ký cam kết. Đến nay, đã có 20.223 cơ sở ký kinh doanh ký cam kết. Song song với việc ký cam kết, lực lượng quản lý thị trường còn tăng cường công tác kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật”.
Thuốc lá lậu trốn thuế, giá rẻ và không phải in cảnh báo sức khỏe, không phải trích Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, nên được người tiêu dùng sử dụng nhiều hơn và ngày càng tăng. Vì vậy, nhiều ý kiến đề xuất Bộ Công Thương dừng các hoạt động kinh doanh tạm nhập, tái xuất thuốc lá ngoại, vì thủ đoạn buôn lậu thuốc lá ngoại chủ yếu là lợi dụng nguồn thuốc lá tạm nhập tái xuất đưa vào các kho ngoại quan để làm thủ tục tái xuất đi Trung Quốc. Trong quá trình tái xuất, các đầu nậu tìm cách đưa lên tàu cao tốc chở lậu về vùng biển Hải Phòng, hoặc sang Móng Cái để tiếp tục vận chuyển về Hà Nội tiêu thụ. Do vậy cần quyết liệt trong việc không cho tái xuất mà tiêu hủy toàn bộ thuốc lá lậu vì nguy cơ tái thẩm lậu là rất cao.
Gần đây, thông điệp “Thuốc lá lậu, không có hậu” được cộng đồng chia sẻ rộng rãi với ý nghĩa: Buôn lậu thuốc lá và hút thuốc lá lậu đều mang hậu quả tiêu cực cho người buôn và người dùng. Chế tài xử phạt vi phạm hành chính đối với thuốc lá lậu lên tới 100 triệu đồng. Tuy vậy, cuộc chiến ngăn chặn thuốc lá lậu vẫn còn nhiều cam go, như một căn bệnh nan y chưa có thuốc đặc trị, gây thiệt hại nghiêm trọng đến ngân sách quốc gia hàng nghìn tỷ đồng. Nạn buôn lậu thuốc lá còn gây ảnh hưởng đến an ninh trật tự xã hội khi đối tượng buôn lậu bất chấp an toàn giao thông và gây ra bao nhiêu vụ tai nạn thương tâm. Mới đây, các nhà nghiên cứu khoa học còn cảnh báo, các mẫu thuốc lá Jet và Hero nhập lậu có chứa các chất độc hại, chất độc cấm thuộc nhóm Coumarin được tìm thấy trong thành phần của thuốc diệt chuột bị người sản xuất tẩm vào sợi thuốc lá, gây ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe nam giới. Tuy biết là nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nhiều người vẫn mua về dùng một cách vô tư và đây chính là đất cho thuốc lá lậu vẫn tồn tại và phát triển. Điều đáng buồn là ở nhiều địa phương, số lượng thuốc lá phải tiêu hủy khá lớn, trong khi công suất đốt của nhà máy xử lý chất thải nguy hại lại khá nhỏ, không có kho, bãi chứa thuốc lá ngoại tịch thu chờ tiêu hủy, hoặc phải tiêu hủy ở các lò gạch, đã gây ô nhiễm môi trường. Liên tiếp nảy sinh bất cập khiến các lực lượng chức năng còn “chần chừ” trong việc điều tra, nắm tình hình để ngăn chặn kịp thời những đường dây, ổ nhóm buôn lậu thuốc lá từ nước ngoài vào Việt Nam, nên việc phòng chống loại tội phạm này vẫn như “bắt cóc bỏ đĩa”.
Thuốc lá là mặt hàng ảnh hưởng đến sức khỏe con người và thuốc lá lậu đang ảnh hưởng đến nền sản xuất trong nước. Ngay lúc này, rất cần sự quyết tâm rốt ráo vào cuộc thực sự với một đội ngũ cán bộ có tâm, mở nhiều đợt cao điểm đấu tranh trên các địa bàn “nóng”, trinh sát, theo dõi để đánh trúng các đầu nậu, các tụ điểm tập kết, ngăn chặn kịp thời tại các cung đường vận chuyển thuốc lá lậu từ biên giới vào nội địa. Có như vậy mới tạo được lòng tin và sự ủng hộ của người dân. Không chỉ tuyên truyền pháp luật, chính quyền địa phương phải là “đầu tàu”chủ động giúp người dân, nhất là vùng giáp biên có việc làm và thu nhập ổn định bằng những mô hình phát triển kinh tế, để họ không bị lôi kéo tham gia vận chuyển hàng lậu. Người tiêu dùng đã đến lúc phải tẩy chay mặt hàng độc hại này, không có cầu, ắt chặn được nguồn cung. Trong xu hướng xã hội ngày càng phát triển theo hướng hội nhập, văn minh, hiện đại, nếu không thực hiện đồng bộ và quyết liệt các giải pháp với trách nhiệm cao của các bộ, ngành quản lý, cùng sự đồng thuận của người dân để sớm đẩy lùi nạn thuốc lá lậu, thì e rằng xã hội sẽ phải gánh hậu quả khôn lường./.
Xuân Lan
