Hình thành nhiều đường dây quy mô lớn

Theo Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, chỉ trong 10 tháng đầu năm 2025, các cơ quan đã thu giữ hơn hơn 200.000 bao thuốc lá điếu nhập lậu, hơn 240.000 sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cùng hàng chục tấn phụ kiện, nguyên liệu… Đáng chú ý, các đối tượng buôn lậu ngày càng tinh vi: Giấu thuốc trong container, ngụy trang hàng hóa, vận chuyển bằng xuồng máy hoặc thuê người gùi cõng qua biên giới. Nhiều đường dây còn lợi dụng thương mại điện tử và mạng xã hội kín để giao dịch, khiến công tác kiểm soát thêm khó khăn. Các đối tượng buôn lậu hiện nay không chỉ vận chuyển nhỏ lẻ mà đã hình thành đường dây lớn, xuyên quốc gia, lợi dụng hình thức hàng quá cảnh, trung chuyển để qua mặt cơ quan chức năng.

Theo Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam: Buôn lậu thuốc lá không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn để lại hệ lụy nặng nề đối với cả sức khỏe cộng đồng lẫn nền kinh tế. Trung bình mỗi năm nước ta thất thu từ 5.000 – 6.000 tỷ đồng do thuốc lá lậu, và con số này có thể tăng tới 40.000 tỷ đồng vào năm 2030 nếu không được kiểm soát hiệu quả.

Ông Nguyễn Ngọc Hiền, Chi cục trưởng Chi cục QLTT, Chánh Văn phòng thường trực BCĐ 389 Cần Thơ, cho biết: TP Cần Thơ có các tuyến trung chuyển qua các tỉnh miền Tây. Khu vực biên giới Tây Nam cũng được xác định là vùng trọng điểm chống buôn lậu nói chung, trong đó có thuốc lá. Trước đây, thuốc lá lậu chủ yếu là JET, SCOTT và HERO. Hiện nay, trên thị trường xuất hiện nhiều loại thuốc lá điếu nhập lậu mới như: Nelson, 555, Luxury, Cambo, Ram, Rainson, Mine… Theo ông Hiền, thực hiện Chỉ thị 30 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường chống buôn lậu thuốc lá, Tỉnh ủy, UBND TP Cần Thơ và BCĐ 389 thành phố đã có nhiều văn bản đôn đốc kiểm tra, xử lý. Đồng thời, các đơn vị đẩy mạnh tuyên truyền để nâng cao hiệu quả công tác này.

Theo Chi cục QLTT An Giang, với sự nỗ lực, quyết tâm của các lực lượng chức năng trong đấu tranh, chống buôn lậu thuốc lá của An Giang, hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá ngoại nhập lậu trên địa bàn giảm rõ rệt. Kết quả các ngành, lực lượng chức năng của An Giang đã bắt giữ, xử lý trên 17.000 vụ, thu giữ trên 13 triệu bao thuốc lá ngoại các loại. Có thể nói số lượng thuốc lá ngoại nhập lậu do tỉnh An Giang bắt giữ thời gian qua là rất lớn so với toàn quốc (toàn quốc thu giữ hơn 110 triệu bao).

Khó kiểm soát các hình thức bán thuốc lá lậu

Ông Nguyễn Chí Nhân, Tổng Thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cho rằng, thời gian gần đây hoạt động vận chuyển, bày bán thuốc lá lậu không còn công khai. Đây là kết quả đấu tranh của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia và lực lượng chức năng thành viên. Tuy nhiên, thuốc lá nhập lậu vẫn còn tồn tại, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ người dân, an ninh trật tự, thất thu ngân sách.

“Chỉ thị 30 đã ra đời hơn 10 năm. Trong khi đó, hoạt động buôn lậu và các loại thuốc lá nhập lậu đã thay đổi hình dạng, không chỉ Jet, Hero mà còn có thuốc lá thế hệ mới. Sắp tới, thuốc lá hợp pháp sẽ chịu mức thuế suất mới theo phương pháp hỗn hợp của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi. Theo đó, mỗi bao thuốc lá có thể cộng thêm 10.000 đồng, giá tăng lên 20.000 đồng/gói. Với giá cao như vậy, xu hướng buôn lậu thuốc lá vào Việt Nam sẽ tiếp tục tăng” – ông Nhân dự báo.

Ông Đặng Văn Dũng - Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cùng Hiệp hội Thuốc lá làm việc với Chi cục QLTT tỉnh An Giang

Ông Hà Thanh Hải, Phó Chi cục trưởng Chi cục QLTT tỉnh An Giang, cho biết nhu cầu tiêu thụ thuốc lá nhập lậu, đặc biệt là thuốc lá điện tử giá rẻ, có xu hướng tăng trong giới trẻ. Hiện nay, việc rao bán trên mạng xã hội (Facebook, Zalo, TikTok…) kèm dịch vụ giao hàng tận nơi ngày càng phổ biến, gây khó khăn cho công tác phát hiện và xử lý. “Ngoài ra, hệ thống pháp luật liên quan đến thuốc lá thế hệ mới chưa đầy đủ, đồng bộ và chưa thích ứng kịp thời với diễn biến thị trường. Điều này khiến lực lượng chức năng lúng túng khi kiểm tra, xử lý vi phạm” – ông Hải nói.

Qua khảo sát tình hình buôn lậu thuốc lá tại các tỉnh An Giang, Cần Thơ, Long An… Ông Đặng Văn Dũng - Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia nhận định: Thực trạng hoạt động buôn lậu thuốc lá vẫn diễn biến phức tạp, nhất là tại địa bàn biên giới phía Tây Nam, gây thất thu ngân sách, thiệt hại cho sản xuất thuốc lá trong nước và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng do các sản phẩm thuốc lá ngoại nhập lậu không rõ nguồn gốc, không đảm bảo chất lượng. Việc thực hiện Chỉ thị 30 của Thủ tướng Chính phủ là hết sức kịp thời, góp phần kiểm soát tốt hoạt động buôn lậu thuốc lá, giúp tăng thu ngân sách, bảo vệ môi trường đầu tư, đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng và trật tự an toàn trật tự xã hội.

Tuy vậy, hơn 10 năm qua, buôn lậu thuốc lá đã có những chuyển biến mới, đặc biệt sự ra đời của thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, pod dùng một lần) với số lượng gia tăng mạnh, khó kiểm soát hơn do các hình thức buôn bán qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, tiềm ẩn nguy hại cho sức khỏe người dùng.

Bên cạnh đó, hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến công tác chống buôn lậu thuốc lá còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ, chưa theo kịp sự thay đổi và phát triển của thị trường, tác động đến hiệu quả công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực này.

Trên cơ  sở các kiến nghị, đề xuất của các bộ, ngành và địa phương, ông Dũng cho biết, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia sẽ tổng kết Chỉ thị số 30 và tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị mới về công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá nhằm khắc phục triệt để những hạn chế, bất cập như trong thời gian vừa qua, góp phần tạo môi trường lành mạnh cho hoạt động sản xuất, buôn bán, kinh doanh thuốc lá điếu và hoàn thiện hành lang pháp lý để quản lý chặt chẽ thuốc lá thế hệ mới.

Trường An