Chiến lược cho hạ tầng đường sắt Việt Nam

Có thể nói, ngành Đường sắt Việt Nam đang có bước ngoặt lịch sử. Từ những quyết sách chiến lược, các dự án trọng điểm như tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam; tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và Metro đô thị tại Hà Nội và TP HCM sẽ đưa đường sắt trở lại vị thế chủ đạo. Đây không chỉ là sự đầu tư hạ tầng, mà còn là bước ngoặt để làm chủ công nghệ, phát triển ngành công nghiệp đường sắt hiện đại, tạo động lực tăng trưởng bền vững cho đất nước.

Tại kết luận số 49-KL/TW về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cũng xác định, huy động tối đa các nguồn lực, tập trung ưu tiên đầu tư phát triển hệ thống giao thông vận tải đường sắt hiện đại, đồng bộ, bền vững, có trọng tâm, trọng điểm, có lộ trình, bước đi cụ thể. Trong đó, xác định nguồn lực trong nước là cơ bản, lâu dài; từng bước tự chủ trong bảo trì, sản xuất một số loại phương tiện, vật tư, trang thiết bị cho đường sắt, hướng tới mục tiêu phát triển giao thông vận tải đường sắt hiện đại, đồng bộ nhằm thúc đẩy phát triển KT-XH nhanh, bền vững, đáp ứng mục tiêu đến năm 2045 nước ta là nước phát triển có thu nhập cao. Vận tải đường sắt đóng vai trò chủ đạo trên hành lang kinh tế Bắc - Nam, các hành lang vận tải chính Đông - Tây và vận tải hành khách tại các đô thị lớn.

Cơ hội cho các DN công nghiệp hỗ trợ

Theo tính toán, cả hệ thống đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị sẽ tạo ra thị trường xây dựng 75,6 tỷ USD. Trong đó sản xuất phương tiện, thiết bị 34,1 tỷ USD (đầu máy, toa xe 9,8 tỷ USD; hệ thống thông tin tín hiệu và thiết bị khác 24,3 tỷ USD).

Có thể thấy, các dự án đường sắt, đặc biệt là dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam không chỉ tạo cú hích phát triển kinh tế - xã hội, mà còn tạo đột phá cho phát triển CNHT đối với lĩnh vực cơ khí, chế tạo, tự động hóa, ngành thép…

Theo các chuyên gia, các DN ngành thép và cơ khí chế tạo Việt Nam hoàn toàn có thể tự sản xuất nhiều thiết bị cơ khí quan trọng của ngành Đường sắt. Tuy nhiên, để đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn quốc tế, các DN phải có công nghệ tiên tiến, nguồn nhân lực trình độ cao, đồng thời, cần chủ động đề xuất những chính sách ưu đãi để hình thành và phát triển được một nền cơ khí công nghiệp của đường sắt.

Hòa Phát tự tin sản xuất thành công đường ray

Đứng trước cơ hội phát triển chưa từng có của ngành công nghiệp đường sắt, cũng như sự tin tưởng mà Chính phủ trao cho, Tập đoàn Hòa Phát – nhà sản xuất thép số 1 Việt Nam đã có những sự chuẩn bị tích cực để sẵn sàng tham gia vào các dự án trọng điểm của quốc gia.

Trong ba năm gần đây, Hòa Phát đã nghiên cứu về dòng sản phẩm thép ray. Từ năm 2025, sau khi Dự án Khu liên hợp sản xuất gang thép Hòa Phát Dung Quất 2 hoàn thành, năng lực sản xuất thép thô của Hòa Phát tăng lên đạt hơn 14 triệu tấn/năm, trong đó có 8,6 triệu tấn thép cuộn cán nóng, thép chất lượng cao, giữ vững vị thế là DN sản xuất thép lớn nhất khu vực Đông Nam Á, Top 50 thế giới về sản xuất thép.

Bên cạnh đó, Hoà Phát cũng đang sở hữu các khu liên hợp thép hiện đại, đội ngũ nhân lực đã tự tin làm chủ công nghệ để sản xuất nhiều loại thép khó, chất lượng cao phục vụ công nghiệp xây dựng, cơ khí chế tạo…

Chia sẻ tại Đại hội đồng cổ đông thường niên 2025 vừa qua, liên quan đến dự án đường sắt cao tốc, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hòa Phát Trần Đình Long cho biết, Tập đoàn đang triển khai làm nhà máy sản xuất ray đường sắt đặt tại Dung Quất 2 với tổng mức đầu tư 14.000 tỷ đồng. Dự án mới sản xuất thép chất lượng cao, chưa từng có tại Việt Nam.

"Đây là dự án mới và rất khó, chưa sản xuất ở Việt Nam bao giờ. Với quyết tâm và năng lực hiện có, tôi tin tưởng sẽ sản xuất thành công đường ray này. Cam kết tất cả các loại thép cho phần nền của đường sắt là Hòa Phát cung cấp được hết”, Chủ tịch của Hoà Phát nhấn mạnh.

Để chuẩn bị cho các dự án trọng điểm như đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, cũng như hoàn thành mục tiêu 3.000km đường bộ cao tốc và Cảng Hàng không quốc tế Long Thành, trong năm 2024, Hòa Phát đã ký hợp đồng với Tập đoàn MFL Group (Italy) - nhà cung cấp thiết bị sản xuất cáp thép dự ứng lực (PC Strand) lớn nhất thế giới nhằm đầu tư nâng gấp đôi công suất thép dự ứng lực.

Mới đây, Hòa Phát cũng đã ký hợp đồng với Tập đoàn Primetals (Anh) cung cấp dây chuyền đúc và cán thép chất lượng cao công suất 500.000 tấn/năm, đặc biệt, dây chuyền còn tích hợp dự chờ cho module đúc phôi khổ lớn để sản xuất thép đường ray (bloom). Dự kiến trong năm 2027 sẽ có sản phẩm ray.

Có thể thấy, Hòa Phát đã chuẩn bị sẵn sàng các điều kiện cần thiết để triển khai sản xuất đường ray, thép đường ray, thép làm trục bánh xe tàu hỏa, tàu cao tốc theo đặt hàng của Chính phủ cũng như các loại thép chất lượng cao phục vụ cho các dự án trọng điểm quốc gia, các ngành công nghiệp ô tô, đường sắt, đóng tàu... và xuất khẩu ra thế giới.

Việc quyết định đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất đường ray của Hòa Phát đánh dấu bước ngoặt quan trọng không chỉ đối với DN mà cho cả ngành Đường sắt Việt Nam. Đây cũng là tiền đề để các DN cơ khí trong nước nói chung, DN CNHT cơ khí nói riêng, nỗ lực đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực, tham gia vào chuỗi cung ứng này. Bởi việc tự chủ được công nghệ, sản xuất được đường ray, toa xe, đầu máy… không chỉ giúp giảm gánh nặng nhập khẩu, nâng cao tỉ lệ nội địa hóa, mà còn tạo ra một chuỗi giá trị hoàn chỉnh cho ngành công nghiệp đường sắt. Điều này cũng góp phần tạo ra hàng ngàn việc làm mới, nâng cao trình độ kỹ thuật của lao động trẻ trong nước, đặc biệt là thúc đẩy ngành công nghiệp cơ khí chế tạo Việt Nam phát triển và có bước chuyển mình mạnh mẽ.

Hà Đăng