Theo các số liệu thống kê, Nghệ An hiện có khoảng 65 cơ sở, nhà máy may đang hoạt động rải khắp các huyện, thành phố, thị xã. Điều đó tạo ra những thuận lợi rất lớn cho CNHT ngành dệt may phát triển. Số lượng DN CNHT dệt may ở Nghệ An vẫn còn quá ít. Đến nay, tỉnh mới chỉ có 01 nhà máy sợi của Công ty CP Dệt may Hoàng Thị Loan sản lượng 20.000 tấn sợi/năm; 01 cơ sở thêu (Cụm công nghiệp Lạc Sơn, huyện Đô Lương) quy mô lao động 150 - 200 người thêu phụ kiện cho các nhà máy may. Dây chuyền sản xuất Nhà máy Sợi Vinh được đầu tư từ thập kỷ 90 của thế kỷ trước, nhưng hiện tại đã được công ty mẹ đầu tư một số thiết bị mới các công đoạn đầu, cuối để cân đối dây chuyền, cải thiện và nâng cao năng suất, chất lượng sợi...

Một bài toán khó đặt ra cho Nghệ An chính là công nghiệp dệt, nhuộm đang rất yếu. Các nhà máy chủ yếu là may gia công, giá trị thấp. Phân khúc sản xuất vải gồm dệt, nhuộm, hoàn thiện lại kém phát triển, khiến ngành dệt may khó bứt phá. Cái khó của việc phát triển CNHT ngành dệt may chính là vấn đề chi phí xử lý môi trường, nhất là công đoạn nhuộm vải. Điều đó làm gia tăng giá thành sản phẩm, khiến ngành dệt may khó có sức cạnh tranh. Vì vậy, phát triển công nghiệp dệt, nhuộm chính là điểm mấu chốt để giải quyết vấn đề.

Khó khăn về nguyên liệu khiến ngành dệt may vẫn đang trong vòng luẩn quẩn nhập bông về se sợi, sau đó bán sợi rồi lại nhập vải. Được biết, ngành may đang phải nhập khẩu từ 60-70% nguyên phụ liệu, trong đó, phần lớn là nhập khẩu từ thị trường Trung Quốc. Ngành dệt may của ta mạnh về sợi, may nhưng yếu hẳn khâu dệt nhuộm. Do đó dẫn đến tình trạng Việt Nam xuất sợi sang Trung Quốc sau đó lại nhập vải về. Bất cập này khiến ngành dệt may của cả nước nói chung, Nghệ An nói riêng, đang phải nhập khẩu một lượng lớn nguyên liệu vải.

Ngoài vấn đề sợi, nhuộm, các DN ngành dệt may còn có nhu cầu lớn về bảo dưỡng, thay thế các thiết bị, phụ tùng cơ khí trong quá trình vận hành, ví dụ như các chi tiết dẫn sợi, suốt sắt kéo dài, các loại gá lắp, suốt chỉ, kéo cắt vải, kéo cắt chỉ... Hiện nay nhu cầu về cơ khí, thiết bị máy móc là rất lớn nhưng các DN CNHT ngành dệt may vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thị trường. Hầu hết sản phẩm đều phải nhập từ nước ngoài, từ các sản phẩm nhựa hỗ trợ cho ngành dệt may (ống nhựa cho ngành dệt, sợi tổng hợp, móc áo cho ngành may, các loại ghim cài, kẹp nhựa...); các sản phẩm hóa chất hỗ trợ chủ yếu cho ngành dệt (thuốc nhuộm, chất trợ, hóa chất cơ bản, chế phẩm sinh học) đến nguyên phụ liệu hỗ trợ chủ yếu cho ngành may như chỉ may, thêu các loại, nhãn mác, logo; khóa kéo; nút áo…

Dây chuyền sản xuất sợi tại Công ty CP dệt may Hoàng Loan

Theo lãnh đạo Sở Công Thương Nghệ An, CNHT ngành dệt may nói riêng và các ngành CNHT nói chung trên địa bàn tỉnh vẫn còn chiếm tỷ trọng nhỏ trong giá trị sản xuất công nghiệp toàn tỉnh. Số lượng doanh nghiệp CNHT trên từng ngành, lĩnh vực còn ít; yếu về năng lực vốn, công nghệ, năng lực sản xuất; phạm vi thị trường rất hạn chế, chỉ có khả năng tham gia vào một số lĩnh vực không đòi hỏi cao về kỹ thuật công nghệ và kỹ năng sản xuất. Phần lớn các doanh nghiệp này chưa tham gia được vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI đang hoạt động tại Việt Nam.

Theo nhận định của Viện Kinh tế Việt Nam, nguyên nhân khiến CNHT, trong đó có ngành dệt may chưa phát triển là do bất lợi về địa kinh tế của Nghệ An khiến thu nhập, trình độ phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có vấn đề phát triển lực lượng doanh nghiệp, ngành hàng còn tương đối thấp. Việc xa các trung tâm, cực tăng trưởng của cả nước và các hành lang kinh tế, thương mại quốc tế… là những nhân tố khiến Nghệ An vẫn gặp khó khăn nhất định trong thu hút đầu tư, nhất là khó thu hút các tập đoàn đặt cơ sở sản xuất dẫn đến các công ty FDI ít đầu tư vào.

Nghệ An đang phấn đấu giá trị sản xuất CNHT tăng bình quân 9- 10%/năm, đến năm 2025 chiếm từ 10- 12% giá trị sản xuất toàn ngành công nghiệp. Tăng dần tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm CNHT trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của tỉnh. Giai đoạn 2018-2025, phấn đấu số lượng doanh nghiệp tăng bình quân 3%/năm, đến năm 2025 doanh nghiệp CNHT chiếm từ 10 - 12% số lượng doanh nghiệp toàn ngành công nghiệp. Có từ 20 - 30 doanh nghiệp CNHT đóng trên địa bàn tỉnh có thể tham gia cung ứng cho các doanh nghiệp FDI và tham gia vào chuỗi giá trị của các tập đoàn.

Để tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực có tiềm năng nhất, đem lại hiệu quả đầu tư cao nhất, cần có định hướng, mục tiêu cùng với hệ thống cơ chế, chính sách và những giải pháp thúc đẩy từ phía cơ quan quản lý Nhà nước. Mục tiêu phát triển công nghiệp Nghệ An trong những năm tới là vừa ưu tiên các ngành có lợi thế cạnh tranh, vừa tập trung chuyển dịch cơ cấu sang các lĩnh vực có hàm lượng khoa học - công nghệ cao, tăng tỷ trọng hàng công nghiệp xuất khẩu, đẩy mạnh các ngành sản xuất thành phẩm cuối cùng…

Dệt may được tỉnh xác định là nhóm ngành cần thiết phải có CNHT để phát triển vì hiện nay trên địa bàn tỉnh đã có nhiều dự án may mặc đầu tư, trong đó một số doanh nghiệp đầu tư dây chuyền với quy mô khá lớn... Trong khi đó, ngành dệt may phải nhập khẩu phần lớn các nguyên liệu, phụ kiện nên cần thu hút nhiều dự án CNHT để giảm nhập siêu.

Phương Lê