Hành trình xây dựng lưới điện thông minh của PC Cao Bằng không phải là sự tự phát, mà là kết quả của việc quán triệt sâu sắc và thực thi một cách bài bản, khoa học theo chiến lược tổng thể quốc gia. Nền tảng cho cuộc cách mạng này được khởi nguồn từ Quyết định số 1670/QĐ-TTg ngày 08/11/2012 của Thủ tướng Chính phủ về "Đề án phát triển Lưới điện thông minh tại Việt Nam". Chiến lược vĩ mô này sau đó được cụ thể hóa thành các mục tiêu, nhiệm vụ rõ ràng, với lộ trình và nguồn lực cụ thể thông qua chương trình hành động của Tổng công ty Điện lực miền Bắc (EVNNPC). Chính chuỗi chỉ đạo chiến lược, đồng bộ từ trung ương đến địa phương đã tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc, cho phép PC Cao Bằng thực hiện bước nhảy vọt về công nghệ, một điều mà trước đây tưởng chừng rất khó khăn.

Nhắc đến Cao Bằng là nhắc đến địa phương có địa hình hiểm trở đặc trưng của khu vực miền núi phía Bắc, nơi hệ thống giao thông thường xuyên bị chia cắt bởi sạt lở, lũ lụt, đặc biệt là vào mùa mưa. Trước bối cảnh vận hành khắc nghiệt này, thay vì là một rào cản lại trở thành chất xúc tác mạnh mẽ tạo ra luận cứ kinh tế - kỹ thuật vững chắc cho việc ưu tiên đầu tư vào tự động hóa. Bởi lẽ, với lưới điện truyền thống, mỗi khi có sự cố xảy ra, việc cử đội công tác vượt hàng chục, thậm chí hàng trăm cây số đường đèo dốc để xác định vị trí và khắc phục có thể mất nhiều giờ đồng hồ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sinh hoạt, sản xuất và an ninh quốc phòng. Thấu hiểu sâu sắc được nỗi niềm đó, PC Cao Bằng đã xác định tự động hóa và chuyển đổi số là con đường tất yếu.

Một trong những dấu mốc quan trọng nhất, được ví như việc xây dựng "bộ não số" cho toàn hệ thống đó là sự ra đời của Trung tâm Điều khiển (TTĐK) vào tháng 9/2020. Trung tâm đã tạo ra cuộc cách mạng trong phương thức vận hành, chuyển đổi từ mô hình phân tán, phụ thuộc vào thao tác thủ công tại hiện trường sang mô hình tập trung, giám sát và điều khiển dựa trên dữ liệu thời gian thực. Từ đây, các điều độ viên có thể giám sát toàn bộ lưới điện và thực hiện các thao tác đóng cắt từ xa chỉ trong vài giây, thay vì hàng giờ như trước. Sau khi có được "bộ não" chỉ huy, PC Cao Bằng tiếp tục trang bị "trí thông minh" cho hệ thống. Các dự án tự động hóa mạch vòng lưới điện trung áp được triển khai mạnh mẽ, liên tục trong giai đoạn từ năm 2021 - 2023. Theo đó, Công ty đã tiến hành lắp mới và thay thế hàng loạt thiết bị đóng cắt tự động như Recloser, dao phụ tải (LBS). Nhờ vậy, tính đến nay, toàn hệ thống lưới điện của PC Cao Bằng đã có 198 thiết bị được kết nối điều khiển từ xa về TTĐK, với tỷ lệ thao tác thành công đạt trên 98%. Giờ đây, khi sự cố xảy ra, hệ thống thông minh này sẽ tự động định vị, cô lập vùng ảnh hưởng và tái lập cung cấp điện cho các khu vực khác trong khoảng thời gian tính bằng phút.

Chia sẻ về quá trình đầy nỗ lực này, đại diện lãnh đạo PC Cao Bằng cho biết: “Đối với chúng tôi, việc áp dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số không phải là một lựa chọn, mà đã trở thành mệnh lệnh từ thực tiễn. Đặc biệt, trong điều kiện địa lý của Cao Bằng, đầu tư vào lưới điện thông minh là khoản đầu tư hiệu quả nhất để đảm bảo dòng điện ổn định, liên tục cho người dân và sự phát triển của tỉnh nhà. Chúng tôi xác định phải đi trước một bước, chủ động nghiên cứu và mạnh dạn ứng dụng các công nghệ mới nhất như SCADA, DMS, AMI. Cùng với đó, Công ty đã chú trọng đào tạo, xây dựng đội ngũ kỹ sư, công nhân lành nghề, đủ năng lực để làm chủ hoàn toàn hệ thống hiện đại này. Thành quả hôm nay chính là sự kết tinh của định hướng chiến lược đúng đắn từ EVNNPC kết hợp cùng sự quyết tâm, đồng lòng của toàn thể CBCNV PC Cao Bằng”.

Công nhân thao tác lưu động kiểm tra trạng thái vận hành của thiết bị tại trạm biến áp 110kV

Những kết quả đạt được đã chứng minh cho hiệu quả của chiến lược đầu tư này. Cụ thể, tỷ lệ tổn thất điện năng đã giảm từ mức 4,7 % vào năm 2020, xuống còn 3,69% trong những tháng đầu năm 2025. Đây là thành tựu rất đáng ghi nhận, bởi mỗi phần trăm tổn thất được kéo giảm đều mang lại lợi ích tài chính trực tiếp, thể hiện hiệu quả quản lý kỹ thuật và kinh doanh ngày càng được nâng cao. Song song với đó, độ tin cậy cung cấp điện cũng được cải thiện vượt bậc. Các chỉ số về thời gian mất điện (SAIDI) và tần suất mất điện (SAIFI) liên tục được kéo giảm, mang lại sự ổn định cho khách hàng.

Không chỉ dừng lại ở lưới điện trung áp, công cuộc hiện đại hóa còn lan tỏa đến từng hộ gia đình thông qua chương trình thay thế công tơ cơ khí bằng công tơ điện tử đo xa. Đến nay, toàn tỉnh đã có 155.646 công tơ điện tử được lắp đặt, đạt tỷ lệ 100% tổng số khách hàng. Việc này không chỉ giúp tự động hóa khâu ghi chỉ số, minh bạch hóa việc tính tiền điện mà còn giúp người dân chủ động theo dõi và điều chỉnh hành vi sử dụng điện của mình hiệu quả.

Sự thay đổi về chất lượng điện năng đã được người dân cảm nhận một cách rõ rệt. Ông Hoàng Trung Thực, chủ cơ sở sản xuất miến dong tại xã Nguyễn Huệ (tỉnh Cao Bằng) vui mừng chia sẻ: “Nhiều năm trở về trước, mỗi khi vào mùa mưa bão, nỗi khổ của chúng tôi là điện chập chờn. Máy móc đang chạy mà mất điện đột ngột là hỏng cả mẻ nguyên liệu, gây thiệt hại không nhỏ cho kinh tế gia đình. Nhưng hơn chục năm trở lại đây, điện đã ổn định hơn hẳn. Nhờ có dòng điện ổn định mà xưởng của gia đình tôi làm ăn thuận lợi, đồng thời mạnh dạn đầu tư thêm máy sấy, máy cắt để mở rộng sản xuất”. Cùng chung niềm vui, ông Lương Văn Toàn hiện đang sinh sống tại Tổ dân phố 9, xã Phục Hòa cho biết: “Bây giờ công nghệ hiện đại lắm rồi. Các cán bộ ngành Điện đã không còn phải đến nhà ghi số điện nữa vì đã có công tơ điện tử đo xa. Cuối tháng tin nhắn báo về điện thoại là biết mình dùng hết bao nhiêu, phải thanh toán bao nhiêu tiền, rất rõ ràng. Điện khỏe, ổn định nên tivi, tủ lạnh, nồi cơm điện dùng yên tâm. Con cái đi làm xa cũng gọi điện về khoe là có thể đóng tiền điện cho bố mẹ ở nhà qua ứng dụng trên điện thoại. Cuộc sống của bà con mình ngày càng văn minh, tiện lợi hơn nhờ có dòng điện ổn định của Đảng và Nhà nước”.

Hành trình xây dựng lưới điện thông minh của PC Cao Bằng vẫn đang tiếp diễn với những mục tiêu xa hơn, đó là tự động hóa hệ thống quản lý phân phối (DMS), khai thác dữ liệu lớn từ AMI để tối ưu vận hành và chuẩn bị hạ tầng sẵn sàng cho việc tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo trong tương lai. Với những gì đã và đang làm được, PC Cao Bằng không chỉ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đảm bảo an ninh năng lượng tại một tỉnh biên giới trọng yếu, mà còn trở thành hình mẫu cho các đơn vị điện lực khác trên cả nước, đặc biệt là tại các khu vực có điều kiện địa lý tương tự. Câu chuyện của ngành Điện Cao Bằng đã khẳng định chân lý: Khi có sự chỉ đạo chiến lược sáng suốt và một quyết tâm đổi mới mãnh liệt, không có khó khăn nào là không thể vượt qua, giúp dòng điện thông minh vươn xa, thắp sáng mọi miền Tổ quốc.

PC Cao Bằng