Vườn ươm giống giảo cổ lam của Công ty Cổ phần Dược liệu Đông Bắc Quảng Ninh.

Đến cuối năm 2016, chương trình OCOP đã có 180 doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở, hộ sản xuất tham gia sản xuất các sản phẩm, trong đó có 20 tổ chức tham gia vào chương trình sản xuất thảo dược, bao gồm sáu doanh nghiệp, 13 hợp tác xã và một tổ hợp tác xã. Các đơn vị này sản xuất 70 sản phẩm dược liệu, thuộc tám dạng bào chế: dược liệu đóng gói, trà túi lọc, cao dược liệu, tinh dầu, viên nang cứng, rượu thuốc, bột thuốc và dầu xoa.

Các đơn vị đã tạo cơ sở nền tảng quan trọng trong sản xuất và kinh doanh dược liệu của tỉnh, bao gồm sản xuất sơ cấp, thứ cấp và thương mại. Trên cơ sở này ngành Y tế Quảng Ninh đã quy hoạch “Thung lũng phát triển dược liệu xanh Ngọa Vân - Yên Tử” phân bố ở các huyện miền núi phía tây của tỉnh, bao gồm các huyện, thị xã, thành phố: Đông Triều, Uông Bí, Hoành Bồ, Ba Chẽ, Bình Liêu nhằm mục tiêu phát triển chuỗi giá trị dược liệu, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của vùng.

Công ty Cổ phần Dược và Vật tư y tế Quảng Ninh đã hoàn thành việc đầu tư và đang sản xuất thuốc, thực phẩm chức năng từ dược liệu đạt tiêu chuẩn thực hành tốt sản xuất thuốc của Tổ chức Y tế thế giới (GMP-WHO). Chính thức đi vào hoạt động từ năm 2015, với hơn 30 sản phẩm như: Mẫu sinh đường, Hoạt huyết dưỡng não QN, Habi QN… Ngoài ra còn nhiều cơ sở sơ, chế biến dược liệu, sản xuất các sản phẩm từ dược liệu với quy mô ngày càng lớn như: Công ty TNHH trồng chế biến và sản xuất dược liệu Đông Bắc, HTX nông dược xanh Tinh Hoa, HTX Dược liệu xanh Đông Triều, Công ty CP Lâm sản Đạp Thanh… đây là hạt nhân quan trọng để phát triển công nghiệp sản xuất thuốc, thực phẩm chức năng từ dược liệu.

Bên cạnh phát triển, tỉnh cũng quan tâm sưu tầm, bảo tồn được nhiều nguồn gen, bộ gen dược liệu quý. Hiện, các khu bảo tồn như: Thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng, Khu rừng quốc gia Yên Tử, Vườn quốc gia Bái Tử Long, đặc biệt là Vườn cây thuốc Yên Tử đã sưu tầm và bảo tồn hơn 700 loài dược liệu đại diện vùng Đông Bắc; trong đó có lưu giữ nhiều bộ gien các loài: ba kích, kim ngân, trà hoa vàng, bộ gien các loài họ nghệ, sa nhân, riềng, gừng… Ngoài ra, các trung tâm nghiên cứu, ứng dụng sản xuất và các doanh nghiệp trên địa bàn cũng có khả năng ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô để tạo ra các giống cây dược liệu có chất lượng cao để sản xuất đại trà. Đây là tiền đề quan trọng cho việc xây dựng, hình thành Vườn bảo tồn và phát triển cây thuốc quốc gia Yên Tử.

Tuy nhiên thực tế hiện nay, việc phát triển cây dược liệu trên địa bàn gặp không ít khó khăn. Đó là sự cạnh tranh của nguồn dược liệu nhập khẩu, nhất là dược liệu giá rẻ, nhập lậu theo đường tiểu ngạch qua biên giới. Trong khi đó, cơ chế, chính sách chưa đủ mạnh để tạo đột phá trong việc nghiên cứu phát triển sản phẩm từ dược liệu thế mạnh của Việt Nam mang thương hiệu quốc gia có giá trị, sức cạnh tranh cao trên thị trường.

Hoạt động nghiên cứu cơ bản về cây thuốc chưa phát triển do thiếu cơ sở hạ tầng và nhân lực, dẫn đến nhiều dược liệu quý đến nay chưa xác định được hoạt chất chính, chưa xác định được nguồn gien chuẩn… Việc phối hợp giữa các ngành trong việc phát triển dược liệu còn chưa đồng bộ, thiếu chặt chẽ dẫn đến việc phát triển thiếu định hướng, mang tính tự phát, manh mún, chưa bền vững.

Quy trình kỹ thuật nuôi trồng, sơ chế, chế biến dược liệu chưa được quan tâm đúng mức chủ yếu dựa vào tự nhiên và kinh nghiệm; do vậy, thiếu các giống dược liệu, năng suất, chất lượng sản phẩm chưa cao. Việc bảo tồn nguồn gen, các bài thuốc cổ truyền chưa quan tâm sưu tầm đầy đủ để phát huy giá trị, dẫn đến nhiều nguồn gien dược liệu quý, bài thuốc cổ truyền có giá trị dần bị mai một.

Để trở thành trung tâm dược liệu của vùng Đông Bắc cũng như cả nước, theo dược sĩ Vũ Tuấn Cường, cần có cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ phù hợp, cũng như sự quan tâm ưu tiên bố trí nguồn lực đầu tư hỗ trợ các doanh nghiệp, hộ gia đình cá nhân đầu tư vào lĩnh vực nuôi trồng, phát triển dược liệu; khuyến khích các doanh nghiệp ứng dụng khoa học công nghệ, công nghệ cao trong việc nghiên cứu phát triển sản phẩm giá trị cao từ dược liệu.

Nhà nước cần có chiến lược và giải pháp phát triển một số dược liệu thế mạnh, đặc hữu có giá trị kinh tế cao như: sâm ngọc linh, ba kích tím, trà hoa vàng… để đầu tư nghiên cứu, phát triển sản phẩm theo chuỗi giá trị mang tầm quốc gia, quốc tế. Đồng thời, đẩy mạnh hoạt động thông tin quảng bá và xúc tiến thương mại cho các sản phẩm dược liệu Việt Nam trong khu vực cũng như trên thế giới.

Tăng cường hợp tác quốc tế và hình thành trung tâm nghiên cứu đủ năng lực nghiên cứu toàn diện các cây dược liệu (thành phần, quy trình chiết tách hoạt chất, sản xuất giống, quy trình trồng trọt, sơ chế, chế biến) để áp dụng vào thực tiễn mang lại năng xuất, chất lượng cao cho sản phẩm dược liệu.

Có giải pháp nhằm kiểm soát, quản lý chất lượng đối với nguồn dược liệu nhập khẩu; đồng thời có chính sách khuyến khích phù hợp với các dược liệu sản xuất trong nước đạt tiêu chuẩn GACP trong đấu thầu dược liệu vào các bệnh viện công lập.

Nguồn Nhandan.com.vn