Từ khi thực hiện Chỉ thị số 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường kiểm tra, xử lý hoạt động buôn bán TLNL, tình hình buôn bán TLNL trên thị trường không còn công khai như trước, nhưng vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức.

Có cầu, có cung...

Từ nhiều năm qua, TP.Hồ Chí Minh đã trở thành trung tâm kinh doanh TLNL sỉ và lẻ lớn nhất của các tỉnh, thành phố phía Nam. TLNL sau khi vào Tây Ninh, qua quốc lộ 22 địa bàn Hóc Môn, Củ Chi sẽ tập trung về các điểm buôn bán đầu mối là chợ thuốc lá Học Lạc (quận 5), đường Trần Quốc Toản (quận 3) và nhiều điểm khác, rồi phát tán ra các điểm bán lẻ trên toàn thành phố và các tỉnh lân cận.

Theo quan sát của phóng viên Báo Công Thương tại điểm nóng chợ thuốc lá Học Lạc, tuy tình trạng bán TLNL không còn diễn ra công khai như trước, do công an gắn camera ở hai đầu chợ để quan sát và lực lượng chống buôn lậu liên tục có mặt; nhưng số lượng TLNL vẫn khá lớn. Khu vực này dân cư đông đúc, có nhiều con hẻm thông nhau, TLNL được cất giấu trong nhà rồi phân tán đến các điểm kinh doanh. Người mua và người bán hoạt động không theo quy luật, giờ giấc mà thường thay đổi thời gian, địa điểm giao hàng.

Chợ thuốc lá lậu Trần Quốc Toản không còn nhộn nhịp như trước, nhưng giao dịch giữa người mua, người bán vẫn khá sôi động bằng điện thoại di động. Trong vai người có nhu cầu bán TLNL sỉ, phóng viên được ông H- một người buôn bán thuốc lá lâu năm tại đây- yêu cầu cung cấp địa chỉ để người nhà đưa hàng thẳng từ biên giới Long An về giao, số lượng bao nhiêu cũng có.

Hiện TLNL vẫn có mặt khắp nơi trong thành phố, từ các tủ nhỏ trên các tuyến đường đến các nhà hàng, quán cà phê, quán bar, vũ trường, cửa hàng tạp hóa... Bất cứ nơi nào người ta cũng có thể mua được những gói thuốc không dán tem, không in hình cảnh báo.

Tại các tỉnh miền Tây Nam bộ như Long An, Tiền Giang, An Giang, Cần Thơ…, TLNL không còn bày bán ngang nhiên tại các cửa hàng, tủ thuốc bên đường, nhưng khách hàng có nhu cầu vẫn được đáp ứng dễ dàng.

Truy quét không xuể

Ông Nguyễn Trung Bính- Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) TP.Hồ Chí Minh- cho biết, TLNL vào TP.Hồ Chí Minh từ hai ngả chính là miền Tây Nam bộ và Long An, Tây Ninh. Hóc Môn là điểm trung chuyển và cũng là địa bàn bán lẻ TLNL lớn. Hiện toàn thành phố có hơn 660 cơ sở kinh doanh được cấp giấy phép buôn bán thuốc lá, hàng chục nghìn cơ sở đang kinh doanh thuốc lá nhưng cơ quan chức năng không thể kiểm soát nổi.

Vận chuyển TLNL tại miền Tây Nam Bộ

Năm 2014, Chi cục QLTT TP.Hồ Chí Minh bắt giữ 1.718 vụ vận chuyển, kinh doanh TLNL, thu 638.000 gói, 415 xe máy, 9 ôtô, 3 chiếc vỏ lãi và chuyển 13 vụ cho cơ quan điều tra để khởi tố hình sự. 9 tháng đầu năm 2015 đã phát hiện 1.048 vụ, thu 462.000 gói, 270 xe máy, 7 xe du lịch, 3 vỏ lãi và 7 vụ bị khởi tố hình sự. Một cán bộ QLTT thừa nhận, TLNL thu được so với thực tế chỉ là "muối bỏ bể", trên thị trường luôn tồn tại một lượng khủng TLNL.

Để giải quyết vấn nạn bán lẻ TLNL, cơ quan chức năng TP.Hồ Chí Minh đã vận động 46.000 người buôn bán nhỏ ký cam kết không bán TLNL. Mới đây, 50 đối tượng chuyên cung cấp TLNL sỉ cho các điểm bán lẻ TLNL tại xã Phước Thạnh, huyện Củ Chi đã ký cam kết không bán TLNL, trong đó một số người đã chuyển nghề khác làm ăn.

Theo quy định của pháp luật, hành vi vận chuyển, kinh doanh TLNL dù một gói mà tái phạm sẽ bị khởi tố hình sự với tội danh “kinh doanh hàng cấm”. Tuy nhiên, ở TP.Hồ Chí Minh, những người buôn bán thuốc lá lẻ hầu hết chưa nắm rõ quy định này. Ông Nguyễn Trung Bính cho rằng, công tác kiểm tra, xử phạt hành vi buôn bán lẻ TLNL là cần thiết và phải thực thi quyết liệt, nhưng khâu giáo dục, tuyên truyền cũng cần được tăng cường.

Ông Võ Thiện Ngộ- Chi cục trưởng Chi cục QLTT tỉnh Long An- nhận định: Từ khi thực hiện Chỉ thị 30/CT-TTg, TLNL bán lẻ đã giảm phân nửa so với trước, nhưng lại chuyển qua giao dịch ngầm khi các cơ quan chức năng ra quân tuyên truyền, kiểm tra, xử phạt nghiêm. Nhờ tăng cường công tác kiểm tra các điểm bán thuốc lá lẻ trên địa bàn, hàng trăm nghìn gói TLNL đã bị thu giữ, đặc biệt có hơn 10 vụ buôn bán lẻ TLNL đã bị khởi tố hình sự.

Tây Ninh là nơi thẩm lậu thuốc lá qua biên giới với số nhiều, tình trạng bán lẻ TLNL cũng là điểm nóng. Ông Châu Thanh Long- Phó Chi cục trưởng Chi cục QLTT Tây Ninh- nhìn nhận, sau khi lực lượng 389 rốt ráo kiểm tra, xử lý hoạt động buôn bán thuốc lá lẻ, tình trạng kinh doanh TLNL công khai trên thị trường đã giảm khoảng 2/3 so với trước. Nhưng TLNL trên thị trường vẫn lén lút tồn tại và sẵn sàng phục vụ khi khách có nhu cầu. Theo ông Long, mặc dù các cơ quan chức năng đã quyết liệt kiểm tra, xử lý nghiêm nhưng buôn bán lẻ TLNL có lợi nhuận cao nên TLNL vẫn “sống khỏe”.

Thống kê Bộ Y tế cho thấy, hiện mỗi ngày có khoảng 100 người ở Việt Nam tử vong do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá, cao gấp 2,5 lần số tử vong do tai nạn giao thông. Chi phí để khám chữa bệnh do thuốc lá gây ra khoảng 23 nghìn tỷ đồng mỗi năm.

Nguồn: Báo Công Thương Điện Tử