Vậy đâu là những yếu tố thuận lợi, hay khó khăn thách thức nào sẽ tác động đến tăng trưởng kinh tế của cả nước. Chuyên gia kinh tế Bùi Ngọc Sơn - Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính trị thế giới sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vấn đề này.

PV: Thưa ông, qua nghiên cứu, theo dõi, ông nhận định như thế nào về diễn biến kinh tế thế giới trong năm 2017 và đâu là những yếu tố có thể tác động đến kinh tế Việt Nam?

Ông Bùi Ngọc Sơn: Năm 2017 có thể có nhiều biến động, theo chiều hướng tăng trưởng kinh tế thế giới tiếp tục yếu đi, có thể yếu hơn 2016 là do chấn động từ các vụ nước Anh rời khỏi châu Âu; bầu cử Tổng thống Mỹ với chủ nghĩa bảo hộ, chủ nghĩa dân tộc chính thức nổi lên. Dự báo thương mại thế giới, đầu tư của thế giới có thể ảnh hưởng theo hướng suy giảm, kéo theo năng suất lao động không thể tăng được, mà năng suất lao động của thế giới hiện rất thấp. Các yếu tố đó tác động đến vấn đề thị trường xuất khẩu của Việt Nam, bởi nếu tăng trưởng kém thì cầu kém. Thứ hai là, Hiệp định Thương mại như TPP mà chúng ta kỳ vọng đem lại sinh khí thì về cơ bản cũng không còn nữa. Bên cạnh đó, đồng USD vào thời điểm này cũng tăng lãi suất, trong khi đó các đồng tiền khác mất giá rất nhiều...

PV: Thưa ông, rất nhiều chuyên gia đều cho rằng, kinh tế Việt Nam là nền kinh tế mở, do vậy ngày càng chịu nhiều tác động từ kinh tế thế giới. Vậy với những yếu tố mà ông vừa chỉ ra, thì hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sẽ thuận lợi hay khó khăn hơn năm 2016, đặc biệt là khi mà tương lai của TPP chưa rõ ràng?

Ông Bùi Ngọc Sơn: Về phía cầu xuất khẩu, không ảnh hưởng nhiều lắm, vì nếu như không có TPP thì Việt Nam vẫn đang xuất khẩu như bình thường, nếu có thì tốt lên, vì khi Việt Nam hưởng lợi ích từ TPP thì nước ngoài đầu tư nhiều, vì vậy dòng FDI vào Việt Nam thời điểm vừa rồi tăng và Việt Nam được hưởng lợi khi xuất khẩu. Còn nếu như không có TPP thì dòng vốn đầu tư vào làm hàng xuất khẩu của VN sẽ yếu đi. Chúng ta lại trở lại trạng thái như trước đây, vì hàng công nghệ cao mà chúng ta hy vọng được tiếp thu công nghệ, chuyển giao công nghệ từ các nhà đầu tư thì sẽ khó. Theo chúng tôi, điều lo ngại nhất lại không phải về vấn đề TPP mà là tỷ giá, tỷ giá làm cho hàng hóa chúng ta mất đi tính cạnh tranh. Trước đây, tăng trưởng chúng ta rất cao, thậm chí khi thế giới khó khăn vào 2008-2010, chúng ta tăng trưởng 20%. Trong thời gian này, kinh tế ổn định chúng ta chỉ tăng trưởng trên 7%, sức cạnh tranh bị mài mòn dần đi. Tại sao nước ta có được FDI vì 2/3 tổng kim ngạch xuất khẩu là do FDI đóng góp, còn DN chung ta đang bị thu hẹp đi rất nhiều, nếu FDI giảm thì xuất khẩu sẽ khó khăn...

PV: Theo ông, những mặt tích cực nào của nền kinh tế trong năm qua có thể tiếp tục phát huy, thúc đẩy tăng trưởng trong năm nay?

Ông Bùi Ngọc Sơn: Năm 2016 có một số tín hiệu vui. Chính phủ, Ngân hàng Trung ương cũng đã tích cực giữ cho nền kinh tế đất nước cân bằng, có được tốc độ tăng trưởng rất đáng mừng. Những năm tiếp theo, chúng ta vẫn phải có chính sách duy trì, đối phó với khó khăn để giữ cho tiền tệ ổn định, lạm phát dưới 5%. Tôi nghĩ, quan trọng nhất thời điểm này là phải giữ được cân bằng, nỗ lực về cung ứng tín dụng, giữ ổn định tỷ giá…

PV: Trong năm qua, có hơn 110.000 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, tăng hơn 16% so với năm 2015. Ngoài ra, còn có hơn 26.600 doanh nghiệp quay trở lại hoạt động, tăng 24% so với năm trước. Đây có là động lực quan trọng góp phần đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 6.7% trong năm 2017 không, thưa ông?

Ông Bùi Ngọc Sơn: Đây chắc chắn là động lực tốt, vì đem lại khối lượng đầu tư, công ăn việc làm cho nền kinh tế quốc gia. Trong năm 2016 có nỗ lực lớn của Chính phủ từ việc khuyến khích star up; khuyến khích phong trào khởi nghiệp; có chương trình về bơm tín dụng cũng khá dễ dàng, tất cả sẽ tiếp tục tạo đà cho năm 2017. Nhưng cũng lưu ý là muốn duy trì được nó thì phải có rất nhiều chính sách kèm theo, để làm sao doanh nghiệp ra đời cảm thấy tồn tại được trong môi trường tốt. Thể chế liên quan đến sáng tạo, mà star up liên quan đến sáng tạo rất nhiều. Nếu không có thể chế tốt thì không thể sáng tạo được. Vẫn còn doanh nghiệp làm ăn được “hỏi thăm” nhiều lắm, nên phải có bước đi mạnh mẽ hơn để làm sao có luật chơi công bằng, doanh nghiệp thấy mình được Chính phủ bảo vệ.

PV: Bên cạnh những thuận lợi, chuyển biến tích cực của nền kinh tế, thì theo ông, có còn những tồn tại, vướng mắc nào cần được giải quyết căn cơ, rốt ráo hơn trong năm nay?

Lãnh đạo tỉnh Bình Dương trao Giấy chứng nhận đầu tư cho Công ty TNHH Kho lạnh CLK (Nhật Bản) năm 2015.

Ông Bùi Ngọc Sơn: Tôi nghĩ là còn nhiều việc phải làm với quyết tâm rất lớn. Thứ nhất là, phải giải tỏa được vấn đề nợ xấu, đến nay chúng ta cứ loay hoay rất nhiều mà chưa giải quyết được nợ xấu cho hệ thống ngân hàng khỏe lên. Anh nào không tồn tại được thì phải loại đi, chấp nhận phá sản, thanh lọc, sau đó tái cấp vốn trở lại để hoạt động theo quy chế mới, an toàn, lành mạnh hơn. Thứ hai là, cải cách khu vực doanh nghiệp nhà nước theo hướng thu nhỏ lại để tạo sân chơi cho các doanh nghiệp, doanh nghiệp tư nhân mới phát triển lên được. Năm 2016 đã có rất nhiều cải cách, trong đó có cải cách hành chính, rút ngắn thời gian đăng ký kinh doanh, thời gian hoàn thuế…, nhưng cần phải cải cách mạnh hơn nữa.

PV: Thưa ông, vai trò của kinh tế tư nhân tuy đã được xác định là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế, nhưng cần có thêm những chính sách cụ thể như thế nào để phát huy mạnh mẽ hơn trong thời gian tới?

Ông Bùi Ngọc Sơn: Đối với khu vực kinh tế tư nhân, quan trọng nhất là họ cần môi trường thể chế. Chúng ta cứ hình dung, làm sao khu vực tư nhân có thể làm việc được khi môi trường thể chế lại chỉ ưu tiên doanh nghiệp nhà nước, còn họ không được hưởng gì cả. Thứ hai, nếu như chúng ta không thay đổi chính sách vĩ mô và quan điểm về sử dụng tỷ giá thì sẽ tiếp tục lún sâu vào thua lỗ không thể phát triển được. Ngoài ra, Chính phủ phải có chương trình, hoặc đạo luật, làm sao để khẳng định Nhà nước có nguồn vốn cho các doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ để doanh nghiệp tư nhân được tiếp cận, nhất là được tham gia các hội chợ công nghệ, hội thảo công nghệ, giao lưu thì họ mới nâng cao được trình độ, công nghệ, bởi không có quốc gia nào trở nên hùng mạnh mà không dựa trên khu vực tư nhân…

PV:Theo đánh giá của Chính phủ thì sức cạnh tranh của nền kinh tế, doanh nghiệp và sản phẩm vẫn còn yếu so với các nước, kể cả các nước trong khu vực. Theo ông cần có giải pháp căn bản nào đê khác phục?

Ông Bùi Ngọc Sơn: Quay trở lại vấn đề thể chế, nếu chúng ta không làm tốt thì biết bao việc chờ đợi về thủ tục, phiền hà về nhập hàng, xuất hàng đi nằm ở chi phí giá cả, cơ sở hạ tầng của chúng ta nếu không nâng cấp, thay đổi được thì chi phí cũng rất cao. Về giáo dục, nếu đào tạo học sinh ra trường không có kiến thức áp dụng vào cuộc sống thì cũng phải đào tạo lại. Chính sách về tỷ giá, trong bối cảnh 2017 rất nhiều đồng tiền mất giá, nên sức cạnh tranh nằm ở tỷ giá là rất lớn, vì vậy thể chế, giáo dục, cơ sở hạ tầng, bất động sản cần tiếp tục nâng cao mới có được sức cạnh tranh…

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!

Tú Anh (thực hiện)