Từ năm 1987, song hành cùng với quá trình đổi mới và mở cửa nền kinh tế, Luật đầu tư nước ngoài đã được ban hành (Đây là một trong những đạo luật đầu tiên của thời kỳ đổi mới). Từ chủ trương đúng đắn đó, trải qua 30 năm phát triển, đến nay, khu vực kinh tế FDI đã ngày càng thể hiện được vai trò quan trọng và đóng góp đáng kể cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Tính đến tháng 8/2018, đã có hơn 26.500 dự án FDI, vốn đăng ký hơn 334 tỷ USD, vốn thực hiện khoảng 184 tỷ USD. Đầu tư nước ngoài có đóng góp gần 20% GDP và là nguồn bổ sung quan trọng cho vốn đầu tư phát triển với tỷ trọng khoảng 23,7% trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội; 58% tổng vốn FDI tập trung vào lĩnh vực chế biến, chế tạo, tạo ra trên 50% giá trị sản xuất công nghiệp của cả nước; kim ngạch xuất khẩu của khu vực FDI chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong xuất khẩu chung của cả nước, đạt 72,6% trong năm 2017 và 71,4% trong 9 tháng đầu năm 2018. Số thu nộp ngân sách của khu vực FDI tăng đều qua các năm và đạt hơn 8 tỷ USD trong năm 2017, chiếm 17,1% tổng thu ngân sách Nhà nước. Tính đến nay, khu vực FDI đã tạo việc làm cho gần 4 triệu lao động trực tiếp và khoảng 5 lao động gián tiếp khác; 10 địa phương có nguồn thu ngân sách Nhà nước lớn, 16 địa phương tự cân đối được ngân sách đều là những địa phương thu hút được nhiều dự án đầu tư nước ngoài.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng tổng kết 30 năm hoạt động FDI của Việt Nam tại Hội nghị
Đánh giá, tổng kết 30 năm thu hút FDI của Việt Nam tại Hội nghị, ông Nguyễn Chí Dũng – Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhấn mạnh: “Đầu tư nước ngoài đóng vai trò là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, mức đóng góp của khu vực FDI trong GDP của cả nước tăng từ 9,3% năm 1995 lên 19,6% năm 2017. Đầu tư nước ngoài cũng đã góp phần quan trọng thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển công nghiệp. Với tỷ trọng 58,2% vốn đầu tư nước ngoài tập trung vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo,… Đầu tư nước ngoài còn thúc đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; hình thành một số ngành công nghiệp chủ lực của nền kinh tế như: Viễn thông, Dầu khí, Điện tử, Công nghệ thông tin…, tạo nền tảng quan trọng cho tăng trưởng trong dài hạn….”.
Không những thế, thời gian qua, khu vực FDI còn có đóng góp đáng kể vào việc phát triển các ngành dịch vụ chất lượng cao ở Việt Nam như: Tài chính – Ngân hàng, Bảo hiểm, Kiểm toán, Vận tải biển, Logistics, Giáo dục – Đào tạo, Y tế, Du lịch,… Đồng thời, còn là nhân tố góp phần chuyển đổi không gian phát triển, hình thành các khu đô thị mới, các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế. Đầu tư nước ngoài còn tạo thuận lợi cho Việt Nam mở rộng thị trường quốc tế, gia tăng kim ngạch xuất khẩu, từng bước tham gia vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu. Nhờ có định hướng này, xuất khẩu của khu vực FDI đã tăng nhanh trong thời gian gần đây, góp phần quan trọng làm cân bằng cán cân thương mại, giảm áp lực tỷ giá và cải thiện cán cân thanh toán quốc tế. Trong 30 năm qua, nhiều dự án FDI đã chuyển giao công nghệ, kinh nghiệm quản lý tiên tiến ở một số ngành, lĩnh vực; tác động lan tỏa nhất định tới khu vực doanh nghiệp trong nước. Qua đó, góp phần nâng cao trình độ công nghệ và quản trị của nền kinh tế. Đặc biệt, doanh nghiệp FDI cuãng là những đơn vị tiên phong trong đào tạo, nâng cao trình độ và tác phong công nghiệp của đội ngũ công nhân, kỹ thuật viên, cán bộ quản lý. Nhiều vị trí làm việc trước đây do chuyên gia nước ngoài đảm nhận, nay đã được thay thế bằng lao động Việt Nam. Ngoài ra, việc thu hút và sử dụng vốn FDI đã góp phần tích cực hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tăng cường quan hệ đối ngoại, hợp tác và hội nhập quốc tế.
Toàn cảnh Hội nghị tổng kết 30 năm thu hút FDI tại Việt Nam
Tuy có được những thành quả đáng ghi nhận nói trên, nhưng phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị tổng kết 30 năm FDI của Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cũng thẳng thắn nêu rõ: “ Mặc dù đã đạt được những thành tựu quan trọng nhưng khu vực FDI vẫn còn những tồn tại, hạn chế cần phải sớm được khắc phục trong thời gian tới. Cụ thể là mức độ kết nối, lan tỏa của khu vực FDI đến khu vực đầu tư trong nước còn chưa đạt được như kỳ vọng. Thu hút và chuyển giao công nghệ từ khu vực FDI còn khiêm tốn. Thu hút FDI vào một số ngành, lĩnh vực ưu tiên và từ các tập đoàn đa quốc gia còn hạn chế; còn hiện tượng một số doanh nghiệp chuyển giá, trốn thuế hoặc chưa nghiêm túc thực hiện quy định về bảo vệ môi trường; hiệu quả sử dụng đất của nhiều dự án FDI chưa cao. Những tồn tại, hạn chế này đã được nhận diện rõ. Hiện Chính phủ và các Bộ, ngành liên quan đang thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ và quyết liệt nhằm khắc phục tình trạng đã nêu…”.
Có thể nói, để hoạt động FDI ngày một phát huy hiệu quả nhanh mạnh hơn nữa, thời gian tới, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng các Bộ, ngành, cơ quan hữu quan sẽ tiếp tục tham mưu cho Đảng, Chính phủ, đề ra định hướng mới, toàn diện trong thu hút và sử dụng nguồn vốn FDI nhằm phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm phát triển bền vững.
Hà Nam
