Nghề dệt lụa của làng Vạn Phúc (Hà Đông) có lịch sử lâu đời. Trải qua hàng nghìn năm, tinh hoa nghề dệt lụa vẫn được gìn giữ

Làng nghề dệt lụa Vạn Phúc có lịch sử phát triển lâu đời. Theo Thần phả làng Vạn Phúc hiện còn lưu giữ tại Viện Hán Nôm và Ban quản lý di tích phường Vạn Phúc, Đức Thành Hoàng Làng là bà Ả Lã Đê Nương thuộc dòng dõi Vua Hùng, niên hiệu sắc phong là Nga Hoàng Đệ Nhị Vương Phi. Vào giữa thế kỷ thứ 9 (khoảng năm 845) bà đã cùng với chồng đi du ngoạn, khi đi qua đất Vạn Bảo thấy đất núi sông uốn khúc, long hổ ôm quanh, có ngôi chùa ở bên ngoài khu dân cư, hai bên hai giếng nước nuôi dưỡng tụ khí rồng xanh, nhân dân ở đây thuần hậu, bà bèn xin được ở lại nơi đây. Từ đó bà ở lại dạy dân nơi đây nghề canh cửi. Sau khi bà mất, triều đình lúc đó phong cho bà với thần hiệu là “Đương cảnh thành hoàng, quốc vương thiên tử, Ả Lã Đê Nương Nga Hoàng đại vương” và được gia phong 02 mỹ tự là Trinh Thục, Từ Hòa, cho phép Trang Vạn Bảo phụng thờ để bảo hộ cho dân, lưu truyền hương hỏa, vạn đại vô cương. Từ đó dân làng đã tôn bà là Thành Hoàng làng.

Để giữ và phát huy tinh hoa nghề, việc đào tạo, truyền nghề được địa phương coi trọng. Trong những năm qua, đã có nhiều lớp đào tạo, tập huấn, truyền nghề được tổ chức. Việc này giúp cho "lửa nghề" làng Vạn Phúc sáng mãi

Trải qua hơn 1000 năm hình thành và phát triển, nghề dệt lụa vẫn được người dân làng Vạn Phúc duy trì, phát triển. Hiện có khoảng trên 300 hộ dệt và kinh doanh lụa. Sản phẩm lụa Vạn Phúc là tinh hoa sản phẩm làng nghề của Thủ đô. Làng nghề dệt lụa Vạn Phúc đã được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam công nhận là làng nghề dệt lụa tờ tằm lâu đời nhất còn duy trì hoạt động đến nay. Lụa Vạn Phúc có nhiều loại như: Gấm, vóc, vân, the, lĩnh, bằng, quế, đoạn, sa, kỳ, cầu, đũi,… Các sản phẩm đạt tới độ hoàn mỹ. Sợi vải mềm, mịn óng, họa tiết, hoa văn tinh tế, thanh nhã.

Sản phẩm làng ngề dệt lụa Vạn Phúc ngày càng đa dạng, đáp ứng được thị hiếu của người tiêu dùng

Những năm qua, được sự quan tâm của quận Hà Đông, Thành phố Hà Nội, Vạn Phúc đã đẩy mạnh phát triển du lịch làng nghề. Ngoài việc kinh doanh các sản phẩm làm từ lụa, các cơ sở sản xuất còn kết hợp mô hình cho du khách tới tham quan, trải nghiệm quy trình sản xuất thủ công với nhiều công đoạn, giúp khách hàng thấy được giá trị chất lượng của sản phẩm lụa nơi đây và yên tâm lựa chọn mua sắm. Nhằm nâng cao chất lượng phục vụ khách du lịch, Vạn Phúc đã xây dựng không gian Trung tâm thiết kế sáng tạo làng nghề dệt lụa Vạn Phúc với kiến trúc độc đáo, bắt mắt. Các gian hàng trưng bày nhiều sản phẩm, mẫu thiết kế thời trang, các mặt hàng thủ công mỹ nghệ làm từ lụa rất đa dạng, phong phú,…đáp ứng nhu cầu, thị hiếu người tiêu dùng. Nhờ đó, Vạn Phúc đã trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước. Riêng Tuần văn hóa, du lịch, thương mại làng nghề Vạn Phúc năm 2024 diễn ra từ ngày 30/11 đến ngày 6/12/2024, Vạn Phúc đã thu hút hơn 02 vạn khách du lịch tới thăm quan, mua sắm.

Song song với đẩy mạnh sản xuất, nâng cao chất lượng, thương hiệu sản phẩm, Vạn Phúc còn chú trọng phát triển du lịch, góp phần quảng bá, thu hút khách du lịch, tạo thêm động lực cho làng nghề phát triển. (Ảnh đường vào làng nghề được trang trí bắt mắt)

Đại diện UBND phường Vạn Phúc cho biết: Từ năm 2018 đến nay, nhân dân và cán bộ phường đã phát huy được tinh thần đoàn kết, sáng tạo trong việc thực hiện nhiệm vụ phát triển du lịch làng nghề truyền thống gắn với bảo tồn phát huy các giá trị di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn mà quận Hà Đông và Thành phố Hà Nội đã giao. Hội làng nghề dệt lụa Vạn Phúc, HTX dệt lụa Vạn Phúc đã phát huy vai trò tham mưu cho cấp Ủy Đảng, chính quyền địa phương trong việc tuyên truyền, vận động các cơ sở, doanh nghiệp, hộ gia đình sản xuất kinh doanh sản phẩm làng nghề chú trọng đẩy mạnh sản xuất, đào tạo nguồn nhân lực; nâng cao chất lượng và mẫu mã sản phẩm đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng; sáng tạo, đổi mới trong quảng bá, truyền thông; nâng cao kỹ năng giao tiếp bán hàng thân thiện, lịch sự; ứng dụng chuyển đổi số trong kinh doanh;… Trong đó, đào tạo nguồn nhân lực là một nhiệm vụ trọng tâm để bảo tồn, duy trì và phát triển giá trị của mặt hàng truyền thống của địa phương. Chúng tôi cho rằng, là làng nghề thủ công truyền thống, nếu không có nguồn nhân lực được đào tạo thì không thể kế thừa và duy trì tốt được những tinh hoa trong sản xuất. Phường Vạn Phúc đã đề xuất với quận, thành phố thường xuyên tổ chức các lớp đào tạo nghề cho con em địa phương tại Trung tâm học tập cộng đồng phường. Giao Hội làng nghề, HTX dệt lụa Vạn Phúc phối hợp với các ban, ngành đoàn thể địa phương tuyên truyền nâng cao nhận thức của nhân dân, nhất là thể hệ trẻ về những giá trị quý của nghề dệt lụa, từ đó thêm yêu nghề, gắn bó với nghề và định hướng cho con em theo học nghề, góp phần trẻ hóa đội ngũ nghệ nhân, thợ giỏi và nâng cao số lượng người làm nghề của địa phương.

Lễ hội làng Vạn Phúc được tổ chức từ ngày 11 đến ngày 13 tháng Giêng hàng năm với nét văn hóa đặc sắc. Lễ hội được tổ chức để nhân dân Vạn Phúc dâng hương tưởng nhớ Đức Thành Hoàng - Ả Lã Đê Nương, Thần hiệu sắc phong Quốc vương thiên tử Nga Hoàng Đại Vương. Người dạy: “Lấy nhân nghĩa để cố kết lòng người; Lấy hòa mục yên vui để xây nên mỹ tục”. Lễ hội thu hút được đông đảo người dân và du khách tham gia.

Ngoài ra, tại Vạn Phúc hiện nay, song song với việc phát triển sản phẩm lụa truyền thống, nhân dân địa phương còn phát triển nhiều loại hình kinh doanh dịch vụ mới như: Dịch vụ vui chơi, ăn uống, cây, sinh vật cảnh, đồ cổ - đồ xưa,…đáp ứng nhu cầu của khách du lịch về với địa phương.

Hình ảnh Lễ rước kiệu Thánh tại Đình làng Vạn Phúc ngày 13 tháng Giêng năm Ất Tỵ 2025 

Hiện nay, ngoài việc ứng dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ tiên tiến vào sản xuất nhằm tăng năng xuất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm như: Thiết kế và tạo mẫu hoa văn lụa bằng máy vi tính, máy đục quét CNC, máy dệt, máy cuồng gắn mô tơ điện,…Tuy nhiên, nhiều công đoạn vẫn phải thực hiện thủ công mới đảm bảo chất lượng và giá trị truyền thống của sản phẩm. Đây cũng chính là một tiêu chí được Hội đồng Thủ công thế giới đánh giá cao trong đợt kiểm tra vừa qua.

Khách du lịch thích thú thăm quan, chụp ảnh lưu niệm tại Trung tâm thiết kế sáng tạo làng ngề dệt lụa Vạn Phúc

Làng nghề dệt lụa Vạn Phúc - Hà Đông được Hội đồng Thủ công thế giới công nhận là làng nghề thứ 68 của Mạng lưới thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu là vinh dự lớn. Đây là cơ hội mở giúp làng nghề dệt lụa Vạn Phúc chuyển mình mạnh mẽ cả về hoạt động sản xuất, kinh doanh và du lịch. Để nắm bắt cơ hội này, Vạn Phúc sẽ có những chủ trương, định hướng cụ thể đối với các hộ sản xuất, kinh doanh, nêu cao tinh thần ý thức bảo tồn và phát huy giá trị làng nghề đã được nhà nước và thế giới ghi nhận; đồng thời sẽ tiếp tục duy trì chất lượng, cải tiến mẫu mã để có thể cạnh tranh với sản phẩm cùng loại của các quốc gia, khẳng định chỗ đứng trên thị trường quốc tế.

Trở thành thành viên của Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu là cơ hội để sản phẩm làng nghề dệt lụa Vạn Phúc khẳng định vị thế thương hiệu lụa Vạn Phúc nói riêng, lụa Việt Nam nói chung trên thị trường thế giới

Được biết, Lễ đón nhận danh hiệu thành viên Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu sẽ được Thành phố Hà Nội tổ chức vào 19h ngày 14/2/2025, tại Hoàng thành Thăng Long. Cùng đón nhận danh hiệu đợt này có Làng nghề gốm Bát Tràng. Vạn Phúc và Bát Tràng là hai làng nghề đầu tiên của Việt Nam được Hội đồng Thủ công thế giới công nhận là thành viên Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu.

Văn Thanh - Minh Ngọc