Năm 2025 đánh dấu sự chuyển dịch rõ nét từ các trung tâm sản xuất truyền thống như Trung Quốc sang các quốc gia mới nổi ở Đông Nam Á, trong đó, Việt Nam nổi lên như một điểm sáng. Sự kiện hội thảo “Chiến lược Nâng cao Vị thế của Việt Nam trong Chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu” tại NEPCON Vietnam 2025 không chỉ phản ánh xu hướng này mà còn nhấn mạnh nhu cầu chuyển đổi từ gia công sang sáng tạo để Việt Nam khẳng định vị thế bền vững.
Tổng quan về chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu năm 2025
Theo các báo cáo gần đây, ngành điện tử dự kiến đạt giá trị hơn 1.000 tỷ USD vào năm 2025, với sự tăng trưởng mạnh mẽ ở lĩnh vực bán dẫn, linh kiện điện tử và thiết bị thông minh. Tuy nhiên, các vấn đề như thiếu hụt chip bán dẫn kéo dài từ đại dịch COVID-19, căng thẳng thương mại Mỹ-Trung và biến đổi khí hậu đã buộc các công ty đa quốc gia phải đa dạng hóa nguồn cung để giảm rủi ro.
Cụ thể, sự chuyển dịch “China+1” – chiến lược đa dạng hóa khỏi Trung Quốc – đã thúc đẩy đầu tư vào các quốc gia như Việt Nam, Ấn Độ và Indonesia. Đến năm 2025, Việt Nam được dự báo sẽ chiếm khoảng 15% thị phần nhập khẩu điện tử của Mỹ, với giá trị xuất khẩu điện tử dự kiến đạt 169 tỷ USD (năm 2024 đã đạt trên 126 tỷ USD). Ngành bán dẫn, một phần quan trọng của chuỗi cung ứng, dự kiến đạt giá trị 31,28 tỷ USD tại Việt Nam vào năm 2027, với tốc độ tăng trưởng hàng năm kép (CAGR) lên đến 10-15%. Các yếu tố như tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số đang định hình lại chuỗi cung ứng, đòi hỏi các quốc gia phải nâng cao năng lực từ lắp ráp cơ bản lên thiết kế và sản xuất tiên tiến.
Vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng điện tử
Trong bối cảnh đó, Việt Nam đã nhanh chóng vươn lên thành một trung tâm lắp ráp và sản xuất điện tử quan trọng, chiếm khoảng 40% kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Đến tháng 5/2025, xuất khẩu điện tử của Việt Nam đạt 60,8 tỷ USD, tăng 39% so với cùng kỳ năm trước, khẳng định vị thế là trụ cột kinh tế. Các tập đoàn lớn như Samsung, Intel và Foxconn đã đầu tư hàng tỷ USD vào Việt Nam, biến Việt Nam thành “ngựa ô” trong chuỗi cung ứng bán dẫn, từ lắp ráp-thử nghiệm-đóng gói (Assembling, Testing, Packaging - ATP) đến các khâu cao cấp hơn.
Chính phủ Việt Nam đã ban hành các chính sách hỗ trợ, như Chiến lược Phát triển Công nghiệp hỗ trợ (CNHT) và cam kết đầu tư vào bán dẫn, nhằm tận dụng lợi thế như lực lượng lao động trẻ, chi phí cạnh tranh và vị trí địa lý gần các thị trường lớn.
Nghị định 111/2015/NĐ-CP này 03/11/2025 và và nghị định 205/2025/NĐ-CP ngày 14/07/2025 sửa đổi nghị định 111/2015/NĐ-CP là những minh chứng rõ rệt về những chính sách hỗ trợ cụ thể từ Chính phủ Việt Nam cho ngành công nghiệp đầy sức sống này. Đây cũng là một nội dung được đề cập và thảo luận tại Hội thảo chuyên sâu này.
Đến năm 2025, Việt Nam nhắm đến kim ngạch xuất khẩu sản xuất đạt 454 tỷ USD, tăng 12%, với điện tử là động lực chính. Tuy nhiên, hiện tại, Việt Nam vẫn chủ yếu ở khâu gia công lắp ráp, phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện từ nước ngoài, dẫn đến giá trị gia tăng nội địa chỉ khoảng 20-30%.
Những thách thức và cơ hội
Mặc dù có sự tăng trưởng ấn tượng, nhưng ngành điện tử Việt Nam vẫn gặp nhiều rào cản cấu trúc. Đầu tiên là thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong thiết kế chip và sản xuất tiên tiến, với nhu cầu đào tạo hàng nghìn kỹ sư mỗi năm nhưng nguồn cung hạn chế. Thứ hai, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, như tắc nghẽn logistics và thiếu điện ổn định, làm tăng chi phí sản xuất và khiến một số công ty cân nhắc chuyển sang các quốc gia khác như Ấn Độ hoặc Philippines.
Bên cạnh đó, các rủi ro địa chính trị, như đe dọa áp thuế từ Mỹ đối với hàng hóa Việt Nam, có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu, đặc biệt khi Việt Nam bị cáo buộc là “cầu nối” cho hàng Trung Quốc né thuế.
Ngoài ra, cạnh tranh gay gắt từ các nước láng giềng và vấn đề lao động – như điều kiện làm việc và an toàn – đang là thách thức lớn, theo báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO).
Cuối cùng, sự phụ thuộc vào đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) khiến doanh nghiệp nội địa khó chen chân vào chuỗi cung ứng toàn cầu, do vốn đầu tư và công nghệ còn hạn chế.
Mặc dù còn phải đối mặt với nhiều thách thức nhưng Việt Nam cũng có nhiều cơ hội để nâng tầm vị thế, chuyển đổi từ gia công sang sáng tạo. Cụ thể, chiến lược “Make in Vietnam” đang thúc đẩy chuyển đổi số, với ngành ICT chuyển từ outsourcing sang sản xuất sản phẩm giá trị cao, tăng trưởng hơn 20% mỗi năm – nhanh nhất Đông Nam Á. Các doanh nghiệp như Hanel PT, Lumi Smart Factory, InTech, ETEK Tân Phát,... đang dẫn dắt sự chuyển dịch này, tập trung vào đổi mới sáng tạo và tích hợp công nghệ cao.
Cùng với đó là sự hỗ trợ từ Chính phủ thông qua các chương trình đào tạo và ưu đãi thuế để Việt Nam có thể trở thành trung tâm R&D (nghiên cứu và phát triển) ở Đông Nam Á. Đầu tư FDI tiếp tục đổ về, với các dự án lớn từ Mỹ và châu Âu, cũng giúp Việt Nam tích hợp sâu hơn vào chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu. Hơn nữa, các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP và EVFTA mở ra thị trường mới, thúc đẩy xuất khẩu và chuyển giao công nghệ.
Để vượt qua thách thức, tận dụng những cơ hội trên, Việt Nam cần tập trung vào tái cấu trúc chuỗi cung ứng, tăng cường chuyển đổi số và hợp tác quốc tế. Với tốc độ tăng trưởng hiện tại và các chiến lược quốc gia, Việt Nam có thể đạt vị thế cao hơn, góp phần vào mục tiêu trở thành nền kinh tế thu nhập cao vào năm 2045.
Những nội dung trên sẽ được các chuyên gia phân tích và thảo luận tại hội thảo NEPCON Vietnam 2025. Hội thảo sẽ diễn ra từ 13:00 đến 16:15 ngày 10/9/2025 tại Trung tâm Triển lãm và Hội chợ Quốc tế (I.C.E.), 91 Trần Hưng Đạo, Hà Nội.
Tải chương trình và đăng ký tham dự tại đây.
PV
