.jpg "Những chính sách “nền móng” đang kích hoạt đà tăng trưởng cho ngành CNHT điện tử Việt Nam")
Trong bối cảnh thế giới đẩy nhanh xu hướng số hóa và chuyển đổi chuỗi cung ứng sau đại dịch, Việt Nam đang dần chuyển mình trở thành mắt xích quan trọng trong ngành Điện tử toàn cầu. Một trong những động lực then chốt đến từ chính sách hỗ trợ ngành công nghiệp hỗ trợ (CNHT) điện tử – nơi các doanh nghiệp (DN) trong nước ngày càng thể hiện năng lực gia công linh kiện, bảng mạch, chip, thiết bị đầu cuối. Với loạt cơ chế như Quyết định 1080/QĐ-BCT và chương trình phát triển CNHT giai đoạn 2025,… nhiều DN Việt đã có đơn hàng mới, kết nối được với khối FDI lớn và từng bước nâng cấp công nghệ theo hướng xanh và số hóa.
Thời gian qua, nhất là từ năm 2023, ngành Điện tử tiếp tục giữ vai trò trụ cột trong cơ cấu xuất khẩu công nghiệp (CN) của Việt Nam, với kim ngạch vượt mốc 109 tỷ USD, tăng khoảng 28% so cùng kỳ nhờ xuất khẩu linh kiện máy móc và điện thoại thông minh. Tuy nhiên, ẩn sau sự tăng trưởng ấn tượng ấy, Việt Nam vẫn đau đáu vấn đề: Tỷ lệ nội địa hóa vẫn còn thấp (chỉ khoảng 5 – 10%, trong đó chủ yếu là sản phẩm có hàm lượng công nghệ đơn giản), phần lớn linh kiện – bảng mạch – chip điện tử phụ thuộc vào nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Đài Loan. Điều này khiến DN nội địa chịu nhiều thiệt thòi trong chuỗi giá trị toàn cầu, đặc biệt khi đối mặt yêu cầu khắt khe từ thị trường Mỹ và châu Âu về tiêu chuẩn xanh, minh bạch nguồn gốc. Hơn nữa là làm gia tăng rủi ro cho chuỗi cung ứng và khiến nhiều DN trong nước bỏ lỡ cơ hội tham gia sâu vào mạng lưới FDI.
Trong bối cảnh đó, hàng loạt chính sách mới, đặc biệt từ năm 2024–2025 đã được Chính phủ và Bộ Công Thương ban hành nhằm tạo lực đẩy chiến lược cho CNHT điện tử. Những chương trình cụ thể như Quyết định 1080/QĐ-BCT đã dần chuyển từ định hướng sang thực thi, giúp khơi thông điểm nghẽn về công nghệ, vốn và kết nối thị trường cho khối DN phụ trợ; tạo chất xúc tác cho các DN CNHT ngành Điện tử tự nâng cấp công nghệ, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng FDI và phát triển theo hướng xanh – số hóa.
Quyết định 1080/QĐ‑BCT về phát triển CNHT 2025
Ban hành ngày 18/4/2025, Quyết định 1080/QĐ‑BCT phê duyệt Chương trình phát triển CNHT giai đoạn 2025, trong đó Điện tử được xác định là một trong các ngành ưu tiên. Các nội dung trọng tâm bao gồm:
Với những điểm trọng tâm đó, Bộ Công Thương đã và đang tăng cường hỗ trợ DN xác lập quy trình SX xanh, hạn chế rác thải công nghệ, đáp ứng nhu cầu đầu tư công nghệ cao từ các DN Mỹ – ASEAN.
Hơn nữa, thông qua chính sách rộng mở như vậy, DN Việt được khuyến khích tham gia các chuỗi cung ứng quốc tế, các hội thảo như chuỗi sự kiện kết nối CNHT điện tử – FDI do đầu mối Cục Công nghiệp và các tỉnh phối hợp tổ chức, cho phép nhiều DN Việt được chào hàng với tập đoàn lớn Nhật – Hàn.
Đặc biệt, tính đến giữa năm 2025, những định hướng, chính sách mới đã hỗ trợ lớn cho DN CNHT điện tử nên rất nhiều DN CNHT tham gia chương trình tư vấn hiện trường và áp dụng ISO (chẳng hạn ISO 9001, ISO 14001); Triển khai đào tạo kỹ sư trong SX camera, drone, thiết bị điện tử ứng dụng AI, nhằm nâng cao hàm lượng “Made in Việt Nam” của sản phẩm phụ trợ điện tử công nghệ cao.
Kết quả bước đầu và những thách thức
Thời gian qua, những nỗ lực thực thi chính sách đã bắt đầu gặt hái những thành quả đáng khích lệ, trong đó: Ngành Điện tử tiếp tục giữ vững đà tăng trưởng ấn tượng về kim ngạch xuất khẩu, đạt khoảng 120 tỷ USD trong giai đoạn 2024–2025. Điều này khẳng định vai trò ngày càng lớn của Việt Nam trong chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu. Các DN nội địa đã có những dấu hiệu tích cực trong việc nâng cấp quy trình SX và chất lượng sản phẩm, hướng đến việc áp dụng các tiêu chuẩn ISO và tiêu chuẩn xanh quốc tế. Đây là bước đi quan trọng để đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính và các tập đoàn đa quốc gia.
Tuy nhiên, một thách thức không nhỏ lại chính là tỷ lệ nội địa hóa mới đạt ngưỡng trung bình (~36% DN tham gia), chất lượng sản phẩm chưa đủ “cứng” để tham gia sâu FDI; Các DN nhỏ gặp khó khăn trong tiếp cận vốn, chứng nhận chất lượng, chuyển giao công nghệ; Thiếu cơ chế khuyến khích thuế, đất, đầu tư thiết bị xanh trong giai đoạn đầu…
Tiềm năng và thách thức từ góc độ DN
Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Uỷ viên Ban Chấp hành Hiệp hội DN Điện tử Việt Nam, nhận định: "DN Việt có tiềm năng tham gia chuỗi cung ứng sản phẩm trung và cao cấp… nhưng đang bị thách thức bởi các quy định khắt khe về SX xanh và tiêu chuẩn quốc tế". Điều này cho thấy DN Việt có khát vọng vươn lên nhưng cần sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn để đáp ứng các tiêu chí mới của thị trường toàn cầu.
Chia sẻ từ Hiệp hội DN nhỏ và vừa TP. Hà Nội (HANOISME), TS. Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký HANOISME, nhận xét: "Hiện có khoảng 36% DN tham gia cung ứng, đó là mức trung bình, vẫn cần tăng nhanh năng lực tự động hóa, R&D để đạt quy mô toàn cầu". Phát biểu này nhấn mạnh sự cần thiết phải nâng cao năng lực công nghệ và nghiên cứu phát triển nội tại để DN Việt có thể cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường quốc tế.
Các chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, để giúp DN vượt qua rào cản và phát huy tối đa tiềm năng, thì các cơ quan chức năng nhà nước cần tham mưu, hoàn thiện Quyết định 1080: Bổ sung ưu đãi thuế, tín dụng cho các DN điện tử đầu tư thiết bị xanh – số; Hỗ trợ thành lập Trung tâm CNHT điện tử chuyên ngành, liên kết đào tạo – thử nghiệm – chuyển giao công nghệ; Khuyến khích DN FDI đưa công nghệ đầu sâu (then chốt, lõi), giao đơn hàng đòi hỏi nội địa hóa kỹ thuật cao (camera, IoT,…). Đồng thời, đẩy mạnh kết nối tập đoàn SMEs – FDI, hỗ trợ đào tạo kỹ sư, kỹ thuật viên sản xuất điện tử cao, đặc biệt là thúc đẩy hội nhập xanh, hỗ trợ chứng nhận ISO 14001, RoHS, CE, tạo lợi thế xuất khẩu sang EU, Mỹ.
Có thể nói, chính sách phát triển CNHT ngành Điện tử – đặc biệt là Quyết định 1080/QĐ-BCT 2025 đã ghi dấu những bước chuyển bền vững trong định hướng quốc gia: Từ hỗ trợ định hướng, xây dựng hạ tầng đến thực thi kết hợp thị trường. Các minh chứng từ Trung tâm kỹ thuật, DN FDI, định hướng xanh – số hóa đã mở ra cơ hội cho DN Việt dịch chuyển sâu trong chuỗi giá trị, xuất khẩu nhiều giá trị gia tăng hơn. Để đạt mục tiêu nội địa hóa và cạnh tranh toàn cầu, cần tiếp tục hoàn thiện chính sách, giảm rào cản tiếp cận và thúc đẩy chuyển giao công nghệ triệt để. Với động lực mạnh mẽ từ thị trường, có cơ sở để tin rằng, CNHT ngành Điện tử Việt Nam sẽ là điểm tựa công nghiệp số – xanh của nền kinh tế trong thập kỷ tới… ./.
Hà Đăng
