Mỹ sẽ vươn lên vị trí số 1?

Theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tính đến giữa năm 2015, các nhà đầu tư (NĐT) Mỹ đứng thứ 7 về tổng vốn ở Việt Nam (VN), với 748 dự án, vốn đăng ký 11,1 tỷ USD. Vốn FDI của Mỹ vào VN là khá lớn nếu so với các nước trong TPP như Úc, Canada, New Zealand, trừ Nhật Bản. Còn các quốc gia trong TPP khác như Chile, Brunei, Peru, Mexico lại không nằm trong danh sách có vốn đầu tư vào VN. Tính đến tháng 8/2015, Nhật Bản có 2.725 dự án FDI ở VN với 37,9 tỷ USD, xếp thứ 2 sau Hàn Quốc.

Nếu quy mô vốn bình quân một dự án FDI ở VN là 13,9 triệu USD thì của Nhật Bản là 14,1 triệu USD. Lĩnh vực mà doanh nghiệp (DN) Nhật Bản đầu tư nhiều nhất là công nghệ chế biến chế tạo (chiếm tới 83,3 tổng vốn). So với các nhà đầu tư nước ngoài khác, DN nước này được đánh giá cao ở vai trò chủ đạo trong việc phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ. Canada đầu tư ở VN khoảng 5 tỷ USD; Úc hơn 1,65 tỷ USD; New Zealand khoảng 82 triệu USD.

TS. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá, tham gia vào TPP chắc chắn các NĐT lớn sẽ đổ tiền vào VN. Công nghiệp chế biến chế tạo, dệt may, điện tử, gia công phần mềm là những lĩnh vực sẽ hút vốn mạnh. Tuy nhiên, ông Mại cho rằng, thu hút FDI của VN giai đoạn sau khi tham gia TPP khác với sau WTO. Cụ thể, ông Mại phân tích: TPP hoàn toàn có lợi cho các NĐT Mỹ. Sẽ có nhiều nhà sản xuất hàng hóa nước này đầu tư nhà máy ở VN và xuất khẩu hàng vào Mỹ trong thời gian tới để tận dụng thuế suất bằng 0. “Gần đây, có rất nhiều DN Mỹ đến VN để tìm hiểu môi trường đầu tư và trong thời gian ngắn tới, vốn FDI của Mỹ ở VN chắc chắn là số 1, chứ không phải số 2”, ông Mại nhận định.

Trong khi đó, ông Mại nhấn mạnh vốn đầu tư từ Nhật Bản sẽ không tăng đáng kể sau TPP. Bởi năm 2010, VN đã ký Hiệp định đối tác toàn diện với Nhật Bản. Từ đó, vốn từ Nhật Bản vào VN có lúc tăng, lúc giảm nhưng vẫn luôn ổn định ở mức cao.

"Lọc" vốn FDI

Theo các chuyên gia, hậu TPP sẽ có nhiều NĐT Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc... (những quốc gia và vùng lãnh thổ ở ngoài khối TPP) trong lĩnh vực dệt may, da giày vào VN xây dựng nhà máy để xuất khẩu vào Mỹ, Úc... nhằm hưởng lợi xuất xứ. “Thực tế, khi còn đang trong quá trình đàm phán, các NĐT này cũng đã vào VN rất nhiều, với khoảng 4 tỷ USD đầu tư vào dệt, nhuộm. Nhưng tôi cảnh báo VN không nên đánh đổi để có nguồn vốn trên. Chính phủ cần chỉ đạo các địa phương không nên khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực dệt, nhuộm bởi DN trong nước đã đảm nhiệm được, hơn nữa dệt, nhuộm ảnh hưởng đến môi trường rất lớn. Chúng ta không nên đánh đổi môi trường, lợi ích trước mắt để tiếp nhận nguồn vốn nói trên, chỉ chấp nhận một số dự án để giảm nhập khẩu nguyên phụ liệu của Trung Quốc”, ông Nguyễn Mại đề xuất.

TS. Bùi Trinh, chuyên gia kinh tế, cho rằng TPP đem lại cho VN hai cái lợi quan trọng là gia tăng thương mại và thúc đẩy thu hút vốn FDI. Các NĐT nước ngoài trong khối các nước tham gia TPP chắc chắn sẽ đổ vốn vào VN, vì liên quan đến vấn đề xuất xứ hàng hóa trong khối. Tuy nhiên, VN chưa tận dụng tốt nguồn vốn FDI khi không kết nối chặt chẽ với DN nội địa để từ đó không chuyển giao được công nghệ như kỳ vọng và cam kết. Vì thế, chúng ta phải có chiến lược tận dụng tốt hơn nguồn vốn FDI và cải thiện lực lượng DN nội địa để tránh bị chèn lấn.

“Tuy nhiên, nền kinh tế VN được lợi rất lớn khi dưới sức ép của DN FDI, các DN trong nước sẽ tự tái cấu trúc để lớn mạnh”, ông Trinh nhấn mạnh nhưng cũng đồng thời cảnh báo: “Cho đến nay vẫn còn ít DN nội địa có những kế hoạch đầu tư ở trong nước nhằm tận dụng lợi thế của TPP. Nếu không có những kế hoạch đầu tư dài hạn cho TPP, DN trong nước chắc chắn không giữ được thị trường sân nhà, nói gì tới việc thâm nhập vào thị trường nội khối TPP”.

Theo TS. Bùi Trinh, sau khi VN gia nhập WTO, lập tức vốn FDI tăng nóng vào VN, gây ra nhiều tác động tiêu cực về môi trường khi không có chọn lọc, biểu hiện của bong bóng tài sản, chiếm đất để dự án “treo”... Vì thế, VN cần rút kinh nghiệm cho giai đoạn hậu TPP, tránh đi theo vết xe đổ của giai đoạn hậu WTO. “Chúng ta cần khắt khe hơn trong tiếp nhận dự án, nâng cao năng lực cạnh tranh của DN nội địa để trở thành mắt xích quan trọng với DN FDI trong nền kinh tế, cải thiện năng suất lao động, phát triển công nghiệp phụ trợ để nâng tỷ lệ nội địa hóa... Bằng không, DN FDI dù chiếm tới 70% kim ngạch xuất khẩu của VN nhưng giá trị gia tăng mang lại cho nền kinh tế sẽ rất thấp”, ông Trinh nhấn mạnh.

Nguồn: Báo Công Thương Điện Tử